Жаратылыстану 6 сынып жаңартылған бағдарлама бойынша қысқа мерзімді сабақ жоспар 2018-2019 ҚМЖ

Жаратылыстануны зерттеу нысандары

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:

Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Аялы алақан»

Мақсаты: жылылық, сенімділік деңгейін, еркіндікті дамыту.

Нұсқаулық: қатысушылар шеңбер болып отырады. «Бүгінгі сабақтан не алғыңыз, не көргіңіз келеді?» — сұрағын оқушыларға қойып, сұрақтарға жауап алу. Бастапқы қатысушы жанындағы көршісінің қолын ұстайды. Тренинг шеңбер бойымен жалғасады. (Тренинг соңында қатысушылар дөңгеленіп қолдарын ұстайды)

Оқушылар қорапшадан өздеріне ұнайтын түске сай маркерлер алады.

«Аялы алақан»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Жаратылыстанулық зерттеу әдістері:

Қазіргі физикалық Жаратылыстану әдістері:

·         Картографиялық және картометриялық зерттеу әдістері.

·         Табиғи аумақтық кешеннің (ТАК) кеңістіктік-уақыттық құрылымын зерттеу;

·         ресурстық әлеуетті бағалау;

·         ТАК шаруашылықта пайдалану мүмкіншіліктері мен шектеуліктерін зерттеу;

·         ТАК жағдайын ландшафттық-экологиялық бағалау және даму болжамы;

·         мәдени ландшафтық және т.б. жобалау.

·         Экспедициялық әдістер.

·         Қолданбалы кешенді физикалық-Жаратылыстанулық зерттеулер.

Экономикалық-географялық зерттеулер

·         Кеңістіктік-уақыттық талдау – экономикалық-Жаратылыстанулық зерттеулердің негізгі қағидаларының бірі ретінде.

·         Математикалық зерттеу әдісі

·         Визуалды бақылау

1.     жалпы ғылыми тұрғылар мен әдістерді (тарихи, экологиялық, модельдеу, математикалық, жүйелік, тағы да басқалары);

2.     нақты ғылыми тұрғылар мен әдістерді (физикалық Жаратылыстануда — геохимиялық, геофизикалық, палеоЖаратылыстанулық және тағы да басқалары әдістер; әлеуметтік-экономикалық Жаратылыстануда — экономикалық-статистикалық, техникалык-экономикалық, социологиялық және тағы да басқалары);

3.     ақпарат алудың жұмыс тәсілдері мен операцияларын (баланстық әдістер, дистанциялық әдістер; зертханалық әдістер, мысалы, споралық-шаңдық талдау, радиокөміртекті әдіс, сауалдама жүргізу, іріктеме әдіс, тағы да басқалары);

4.     ақпаратты тәжірибелік және теориялық қорытудың әдістерін (индикациялық, бағалау, ұқсастық, жіктеу, тағы да басқалары);

5.     алынған ақпаратты өңдеу әдістері мен техникалық тәсілдерін (перфокарталардың, электрондық есептеу техникасы арқылы, тағы да басқалары) қамтитын жүйе.

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

Берілген жаңа тақырыпты түсіндіру үшін сыныптан өз еркімен бір оқушы Көшбасшы ретінде өзін ұсынады. Көшбасшының қалауынша мәтінмен жұмыс жүргізу.

Оқулық,

мәтіндер.

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

10 минут

Жаратылыстанулық зерттеу әдістері: Қазіргі физикалық Жаратылыстану әдістері:

Картографиялық және картометриялық зерттеу әдістері.

Табиғи аумақтық кешеннің (ТАК) кеңістіктік-уақыттық құрылымын зерттеу;

ресурстық әлеуетті бағалау;

ТАК шаруашылықта пайдалану мүмкіншіліктері мен шектеуліктерін зерттеу;

ТАК жағдайын ландшафттық-экологиялық бағалау және даму болжамы;

мәдени ландшафтық және т.б. жобалау.

Экспедициялық әдістер.

Қолданбалы кешенді физикалық-Жаратылыстанулық зерттеулер.

Экономикалық-географялық зерттеулер

Кеңістіктік-уақыттық талдау – экономикалық-Жаратылыстанулық зерттеулердің негізгі қағидаларының бірі ретінде.

Математикалық зерттеу әдісі

Визуалды бақылау

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Жаратылыстанулық зерттеу әдістері

Тарихи қағида бойынша дәстүрлі әдістер (суреттеу, картографиялық әдістер) Жаратылыстануда XX ғ. 30-50 жылдары бастап пайдаланып келе жатыр. XX ғ. 60-80 жж. ғылыми-техникалық прогрестің дамуына байланысты көптеген жаңа мүмкіншіліктер пайда болды: ғарыштық, математикалық, модельдеу, геоақпараттық және т.б. Жаратылыстанулық ақпараттық жүйе пайда болды^[13][14].

Қазіргі Жаратылыстанулық ғылыми-зерттеу әдістері:

1.     жалпы ғылыми тұрғылар мен әдістерді (тарихи, экологиялық, модельдеу, математикалық, жүйелік, тағы да басқалары);

2.     нақты ғылыми тұрғылар мен әдістерді (физикалық Жаратылыстануда — геохимиялық, геофизикалық, палеоЖаратылыстанулық және тағы да басқалары әдістер; әлеуметтік-экономикалық Жаратылыстануда — экономикалық-статистикалық, техникалык-экономикалық, социологиялық және тағы да басқалары);

3.     ақпарат алудың жұмыс тәсілдері мен операцияларын (баланстық әдістер, дистанциялық әдістер; зертханалық әдістер, мысалы, споралық-шаңдық талдау, радиокөміртекті әдіс, сауалдама жүргізу, іріктеме әдіс, тағы да басқалары);

4.     ақпаратты тәжірибелік және теориялық қорытудың әдістерін (индикациялық, бағалау, ұқсастық, жіктеу, тағы да басқалары);

5.     алынған ақпаратты өңдеу әдістері мен техникалық тәсілдерін (перфокарталардың, электрондық есептеу техникасы арқылы, тағы да басқалары) қамтитын жүйе.

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

«Таңда да таста» әдісі

https://www.akavideos.com/watch?v=RAo-zw5U8gQ

«Таңда да таста» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстану ғылымының дамуы

мақсаты (мақсаттары)

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Жаратылыстану

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Көрші»

Мақсаты: әрбір қатысушының сол топтың бір мүшесі екендігін сезінуі, бір-біріне жылылық сыйлау.

Нұсқаулық:

Көршіңді оң жақтан құшақта,

Көршіңді сол жақтан құшақта.

Оң жақтағы көршіңе бір жымиып,

Сол жақтағы көршіңе бір жымиып,

Бүгінгі тренинг барысы,

Біз үлкен отбасы.

Жіпте жайылған фотосреттерді алып, түріне сай топтарға бөлінеді.

(Көршілер қимыл – қозғалыстар арқылы жаттығуды жасайды)

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Жаратылыстану (гр. γεωγραφία, «жерді сипаттау» деген мағына береді: гр. γαία — «Жер» және гр. γράφειν — «сипаттап жазу», «суреттеу»^[1]) — жер беті табиғаты туралы, халықтар мен олардың шаруашылық іс-әрекеттерін зерттейтін ғылым:

1.     Жердің Жаратылыстанулық қабығын зерттейтін ғылымдар кешені. Жаратылыстанулық ғылымдардың зерттеу нысандары: геосфера (биосфера, атмосфера, литосфера, гидросфера және жер қабаты) және геожүйелерді (ландшафтты, табиғи аймақтарды, биогеоценозды т.б.)

2.     белгілі бір территорияның аймақтың, нысанның, құбылыстың немесе процестің уақыт пен кеңістікке байланысты ерекшеліктері туралы білім жиынтығы (мысалы, мұхиттар мен құрлықтар Жаратылыстанусы, Қазақстан Жаратылыстанусы, дала Жаратылыстанусы, әлеуметтік Жаратылыстану, тарихи Жаратылыстану).

Жаратылыстануның зерттеу нысаны — әр түрлі дәрежедегі Жаратылыстанулық орта компоненттерінің орналасуы мен өзара әрекеттесу заңдары мен заңдылықтары болып табылады. Зертеу нысанының күрделілігіне және кеңдігіне байланысты Жаратылыстану пәні ортақ Жаратылыстанулық ғылымдар жүйесін құрайтын бірнеше мамандандырылған (салалық) ғылым түрлеріне бөлінеді. Олардың ішінде ерекше аталатындар: жаратылыстану Жаратылыстану ғылымдары (физикалық Жаратылыстану, жердің географикалық қабықтарын тану ғылымы, тoпырақтану, климатология, гляциология, гидрология, океанология, палеография) және қоғамдық Жаратылыстанулық ғылымдар (әлеуметтік-экономикалық Жаратылыстану, тарихи Жаратылыстану). Кейде Жаратылыстанулық картографияны да жеке ғылым ретінде бөліп айтады.

Жаратылыстанулық зерттеулердің басты міндеті — табиғат ресурстары мен жағдайларын жан-жақты зерттеу, оларды тиімді пайдаланудың, өндіргіш күштерді орналастыру мен дамытудың, табиғатты қорғаудың және қалпына келтірудің ғылыми негіздерін жасау

Қолдану 8 минут  Постер жасату.

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар жаңа білімге сай оқулықты қолдана отырып өз түсінгендерін постерге түсіреді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

Постер жасату.

Оқушылар өз ойларын постерге жазып оқып береді.

2 минут

би билеу

Ежелгі замандардағы қалыптасуы

Жаратылыстану — өте ежелгі ілім. Сонау тас дәуірінің адамдары өздерін қоршаған орта элементтерінің екінші бір жермен ұқсамайтындығын, ондағы табиғи құбылыстардың әр түрлі екендігін байқап отырған. Көрген-білген жерлерін, көкжиектің өзі басып көрмеген арғы жағын ой өрісімен жалғастыра білген. Өз ортасын зерттеп, танып-біліп, салыстырып, тасқа, ағаштың қабығына, жерге сызып белгі салып отырған^[6].

Жаратылыстанулық алғашқы мағлұматтар Шығыстың жазба деректерінде кездеседі. Теңізде жүзу мен сауданың дамуы құрлық беті мен теңіз жағалауын сипаттап жазуды керек етті.

Б.з.б. 6 ғасырда Жаратылыстануда екі бағыт:

1.     жалпы жертану (негізін Аристотель қалады) және

2.     елтану (Геродот) айқындала бастады.

Содан бері Жаратылыстану өзінің дамуында бірнеше сатыдан өтті.

Жаратылыстануның эллиндік дәуірдегі дамуы[өңдеу]

Эллиндік дәуірде Эратосфен өзінің «Жаратылыстану» атты еңбегінде табиғатты зерттеулердің барлық бағыттарын біріктірмек болды^. Б.з.б. 1—2 ғасырдағы күрделі Жаратылыстанулық еңбектерге Страбонның «Жаратылыстанусы» (ел тануы), Птолемейдің «Жаратылыстану жөніндегі нұсқауы» (Жаратылыстанулық координаттары көрсетілген елді мекендер тізімі) жатады.

Орта ғасырларда Жаратылыстану Қытайда, Парсыда, Орталық Азияда және Араб елдерінде жақсы дамиды.

Ұлы Жаратылыстанулық ашылулар[өңдеу]

Толық мақаласы: Ұлы Жаратылыстанулық ашылулар

ХVI ғасырдан бастап Жаратылыстану аса маңызды ғылымға айналып, жеке салаларға бөліне бастады. Осы кезеңдерге Жаратылыстануның ерекше ғылыми тілі картографияқалыптасты. Ұлы Жаратылыстанулық ашылулардың ғылыми қорытындылары голланд ғалымы Бернхардус Варениустың “«Жалпы Жаратылыстану»” атты еңбегінде (1650 ж.) жинақталды.

Экспедициялар кезеңі[өңдеу]

XVII — XVIII ғасырларда түрлі елдердің табиғат жағдайларын зерттеуге және оларда өтіп жатқан табиғи процестерді түсіндіруге қызығушылық арта түсті (Г. Лейбниц, Ж. Бюффон, М. В. Ломоносов). Ресейде экономикалық Жаратылыстануның қалыптасуына И. К. Кирилов, В. Н. Татищев, М. В. Ломоносов зор үлес қосты. Жаратылыстануғылымының XVIII — XIX ғасырлардың I жартысындағы аса көрнекті жетістіктері бұрынғы натурфилософиялық жорамалдардан бас тартуға, «табиғаттағы процестердің бәрінің өзіне тән себептері бар» деген ғылыми тұжырым жасауға мүмкіндік берді. Бұл кезеңде Жаратылыстану жөнінде екі түрлі пікір туды: XIX ғасырда неміс саяхатшысы А. Гумбольдт өзінің “Космос” (1845—1862) атты еңбегінде «Физикалық Жаратылыстануның міндеті — табиғат құбылыстарының жалпы заңдарын және олардың ішкі өзара байланыстарын зерттеу», — десе, неміс географы Карл Риттер өзінің “«Dіe Erdkunde іm Verhalt-nіs zur Natus und zur Geoschhіchte des Menschen»” (1822 — 1859) еңбегінде «Жаратылыстануның басты міндеті — табиғаттың адамға тигізер әсерін зерттеу ғана», — деп түсіндірді.

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

Оқушыларға жасырын суреттер таратылады, кімге балық түссе, сол алтын балық болады, оқушы алтын балықтың маскасын киіп, ортаға шығады. Басқа оқушылар оған сұрақтар қояды. Егер жауап бере алмаса топ мүшелері көмектесуіне болады.

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстанулық дерек көздері

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Жаратылыстанулық дерек көздері

5  минут

Топтарға бөлу.

Киімдер бейнеленген карточкалар ұсыну. Оқушылар таңдаған киімдерге сай топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Мақсаты: эмпатияны дамыту.

Нұсқаулық: «Сіздердің алдыызда қорапша тұр. Сол қорапшадан билет суыруларыңыз қажет. Ол билеттерде «Балалық шақ», «Балалық шақтан қызықты оқиға» билеті түссе, сол мұғалім өзінің балалық шақтан бастан өткізген қызықты оқиғасын айтып береді.

Талдау:

Өздеріңізді қалай сезінудесіз?

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Ұлы Жаратылыстанулық ашылулар

Толық мақаласы: Ұлы Жаратылыстанулық ашылулар

ХVI ғасырдан бастап Жаратылыстану аса маңызды ғылымға айналып, жеке салаларға бөліне бастады. Осы кезеңдерге Жаратылыстануның ерекше ғылыми тілі картографияқалыптасты. Ұлы Жаратылыстанулық ашылулардың ғылыми қорытындылары голланд ғалымы Бернхардус Варениустың “«Жалпы Жаратылыстану»” атты еңбегінде (1650 ж.) жинақталды.

Экспедициялар кезеңі

XVII — XVIII ғасырларда түрлі елдердің табиғат жағдайларын зерттеуге және оларда өтіп жатқан табиғи процестерді түсіндіруге қызығушылық арта түсті (Г. Лейбниц, Ж. Бюффон, М. В. Ломоносов). Ресейде экономикалық Жаратылыстануның қалыптасуына И. К. Кирилов, В. Н. Татищев, М. В. Ломоносов зор үлес қосты. Жаратылыстануғылымының XVIII — XIX ғасырлардың I жартысындағы аса көрнекті жетістіктері бұрынғы натурфилософиялық жорамалдардан бас тартуға, «табиғаттағы процестердің бәрінің өзіне тән себептері бар» деген ғылыми тұжырым жасауға мүмкіндік берді. Бұл кезеңде Жаратылыстану жөнінде екі түрлі пікір туды: XIX ғасырда неміс саяхатшысы А. Гумбольдт өзінің “Космос” (1845—1862) атты еңбегінде «Физикалық Жаратылыстануның міндеті — табиғат құбылыстарының жалпы заңдарын және олардың ішкі өзара байланыстарын зерттеу», — десе,^[10] неміс географы Карл Риттер өзінің “«Dіe Erdkunde іm Verhalt-nіs zur Natus und zur Geoschhіchte des Menschen»” (1822 — 1859) еңбегінде «Жаратылыстануның басты міндеті — табиғаттың адамға тигізер әсерін зерттеу ғана», — деп түсіндірді.

XIX ғасырдың соңы — XX ғасырдың басындағы ғылыми экспедициялар мен теориялық ашылулар

XIX ғасырдың аяғында Ресейде B.В. Докучаев комплексті физЖаратылыстанулық зерттеулердің негізін қалап, бұл зерттеулердің міндетін халық шаруашылығы мәселелерін шешумен байланыстырды.^[11] Жаратылыстану өзара байланыстылықты тануға А. И. Воейков зор үлес қосты. XX ғасырдың басында Л. С. Бергтің, А. А. Борзовтың т. б. еңбектерінде ландшафт туралы ұғым қалыптастырылды. Жаратылыстанулық ғылыми зерттеулердің дамуына Орыс Жаратылыстанулық қоғамы (1845) үлкен еңбек сіңірді. 19 ғасырдағы және 20 ғасырдың басындағы экспедициялар Азияның бұрыннан беймәлім ішкі аймақтарын (П. П. Семенов-Тян- Шанский, Н. М. Пржевальский, Г. Н. Потанин), Жаңа Гвинеяны (Н. Н. Миклухо-Маклай) зерттеді, Антарктиданы (Ф. Ф. Беллинсгаузен, М. П. Лазарев) ашты.

Жаратылыстану өзінің одан әрі даму сатысында (XVIII ғ.) геологияға, XIX ғасырдың I жартысында экономикалық (алғашында “статистикалық”) және физикалық Жаратылыстануларға жіктелді. Жаратылыстануның зерттеу объектілері мен тәсілдері күрделене түсіп, XX ғасырдың басында Жаратылыстану ғылымдарының жүйесін қалыптастырды.

Бүгінгі таңда Жер шарында ашылмаған жер жоқ деуге де болады, бірақ онымен Жаратылыстанулық ашулар тоқтады деген ұғым тумау керек. Жаңа Жаратылыстанулық зерттеулерде ғылым мен техниканың соңғы жетістіктері: ғарыштық және аэро кескіндеулер, геофизикалық зерттеулер, ақпаратты компьютерлік өңдеу және т.б.пайдаланылады. Қазіргі заманғы Жаратылыстану ғылымы табиғи ортаны қорғау мен табиғат қорларын тиімді пайдалану, мұхит табиғатын жаңа құралдар мен әдістер көмегімен танып-білу, адамзат пен табиғат арасындағы байланыс, табиғат апаттарын болжау және оларды болдырмау бағытында зерттеулер жүргізуде.

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Талдау

Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді.

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

 әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

«АҚЫЛДЫҢ АЛТЫ ҚАЛПАҒЫ» әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Белгілер» әдісі

Бағалау парақшасы

«Белгілер» әдісі. Рефлексия парағы.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстанулық тәжірибелер

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін : «Құттықтау хаттары арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды  құттықтау хаттарын  алып, 1,2,3 топтарға  бөлініп отрады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би

«Әнді жалғастыр!»

Мақсаты: қатысушылардың көңіл-күйін көтеру, жағымды эмоция туғызу.

Нұсқаулық: «Сіздерге бір өлеңнің 1 – жолын айтамын, ал сіздер келесі жолын айтасыз, ал келесі көрші топ 3-4 – жолын әнмен жалғастырады. Кейін жүргізуші басқа өлең бастағанда 3 – топ өлеңнің 2 – жолын айтады, ал 4 топ 3-4 жолын айтады. Ойын шеңбер бойынша жалғасады. Соңғы әннің соңы 2 жолын барлық топ орындайды».

1. «Әрқашан күн сөнбесін» (4 жол)

2. «Анашым» (4 жол)

3. «День рождения» (4 жол)

4. «Школный вальс» (4 жол)

5. «Жан досым» (4 жол)

Құттықтау хаттары арқылы топтарға бөлу.

«Әнді жалғастыр!»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Жаратылыстанулық тәжірибелер

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

Жаратылыстанулық тәжірибелерге мысалдар келтіру.

Әр топқа деңгейлік тапсырмаларды тест түрінде  беріледі.

Топ жетекшілеріне топ мүшелерін бағалау үшін критерийлер беріледі.Оқушылар тест шешіп, критерий арқылы топ жетекшісі топ мүшелерін бағалайды, топ жетекшісін топ мүшелерінің бірі  бағалайды.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Салыстыру кестесі.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, ағашқа жабыстырады.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Далалық зерттеулер әдістері

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

1-топ «Сары кәмпиттер»

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Қызыл гүлім-ай» би

Тапсырманы орындаған әр балаға конфеттер беріп отырамын.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Далалық зерттеу — жалпы анықтау үшін бағытталған бастапқы мәліметтерді жинау. Түсінігі қолданылады, негізінен, жаратылыстану ғылымдарындағы. Мысалы, далалық зерттеу әдістері топырақ пайдаланылады жүргізу кезінде геолого-инженерлік ізденістер бағалау мақсатында олардың деформациялық және беріктік құрылымдар. Бұдан басқа, ұғымы қолданылады биология, лингвистика, археология, аудит. Әдістері кеңінен қолданылады далалық зерттеулер маркетингтегі. Туралы сөйлесейік олардың кейбіріне егжей-тегжейлі.

Жалпы мәліметтер

Маркетингтік зерттеу көздейді жинау белгілі бір деректер және оларды одан әрі өңдеуге жіберу. Бұл ақпарат үшін пайдаланылады, алға қойылған міндеттерді шешу. Кейбір жағдайларда шектелуге болады зерттеумен қайталама деректер, яғни қолда бар мәліметтерді. Сол туралы айтады кабинетном зерттеу. Алайда, көбінесе мамандарына жетіспейді қолда бар ақпарат. Бұл жағдайда, олар далалық зерттеу әдістері.

Ерекшелігі

Тәжірибеде маркетологтар жүргізеді кабинеттік және далалық зерттеулер. Бірінші маңызы зор сыртқы нарықтарға шығу кезінде. Алдын ала зерделеу қолда бар ақпаратты алуға мүмкіндік береді орындылығы туралы қорытынды одан әрі іс-қимыл. Далалық зерттеу әдістері болжайды елеулі қаржылық шығындар. Осыған байланысты оған асығады, тек қажет болған жағдайда, қашан деректер бар қарамағындағы мамандардың жеткіліксіз толық талдау жүргізу үшін жағдай. Далалық зерттеу жүргізіледі және оң қорытынды алған жағдайда, кейін кабинетного зерттеу деректер.

Жіктелуі

Әдістеріне жүргізу бастапқы далалық маркетингтік зерттеулер жатады:

Әдістеріне жүргізу бастапқы далалық маркетингтік зерттеулер керек қосуды, сондай-ақ, сұхбат. Бұл тәсіл бірге сұраумен алды соңғы уақытта кеңінен таралған. Атап өту қажет, бұл әрбір жоғарыда келтірілген қабылдау пайдаланылуы мүмкін дербес, сондай-ақ үйлесімде.

Қосымша санат

Ақпаратты зерделеу болуы мүмкін тұтас немесе ішінара (іріктеп). Бірінші жағдайда қамтылады белгілі бір топ респонденттердің әбден. Әдетте, бұл салыстырмалы түрде шағын қатысушылар саны: ірі компаниялар немесе тұтынушылар. Тұтас далалық зерттеу жоғары дәлдікпен ерекшеленеді. Мұнымен қоса, ол едəуір салымдар салуды талап етеді. Көбінесе практикада, алайда, қолданылады тәсілдерін, ішінара жинау және деректерді өңдеу. Олардың арасында, мысалы, кездейсоқ, нормированная, концентратталған іріктеу.

Қазіргі заманғы құралдар

Жағдайында жалпыға бірдей ақпараттандыру соңғы уақытта белсенді түрде пайдаланылатын және интерактивті әдіс-тәсілдерді жинау және өңдеу ақпарат. Сондай-ақ, бүгін далалық зерттеу әдістеріне жатады және модельдеу. Кешенде басқа да құралдармен, ол қамтамасыз етеді барынша тиімді шешу алға қойылған міндеттерді күрделілігі әр түрлі деңгей. Модельдеу мүмкіндік береді визуализация үшін проблема және ықтимал жолдары, оның жою.

Сауалнамалар мен сұхбат

Бұл негізгі әдістері-далалық зерттеулер. Салыстырғанда эксперименттер мен бақылаулармен, сауалнамалар мен сұхбаттар бірқатар басымдылықтарға ие. Бірінші кезекте олар жасалады мүмкіндіктерін зерттеп, салыстырмалы түрде неғұрлым кең облысы. Алайда, бұл орайда далалық зерттеу талап етеді, оның нақты мақсаты, түсіндіруді анықтайды және алынған мәліметтерді. Онымен байланысты болады проблема тұлғалар тобының, сауалнамаға қатысқан (тұтынушы, сатушы, сарапшы және тағы басқалар). Үшін неғұрлым тиімді ұйымдастыру сұхбат немесе сауалнама пайдаланған жөн сапалық әдістері. Далалық социологиялық зерттеулер бойынша жүргізілуі тиіс нақты өндірілген схемасы. Оны әзірлеу кезінде ерекше назар аудару қажет тактикасы сауалнама және сұхбат, әсіресе тұжырымдалуы мәселелерді, нысандарын және тәсілдерін респонденттерді іріктеу

«Сақина салмақ ойыны»

Балалар біз бүгін сақина салмақ ойынын ойнаймыз. Бұл ойынның бүгіінгі ерекшелігі кімнің   қолында сақина қалса менің сұрағыма жауап береді?

Далалық зерттеулер әдістеріне мысал келтіріңдер.

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Далалық зерттеулер әдістері дегеніміз не?

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Графикалық органайзер: «Балық қаңқасы» диаграммасы

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстануда графикалық әдістердің қолданылуы

мақсаты (мақсаттары)

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Жаратылыстануда графикалық әдістердің қолданылуы

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

3 минут

«Қызыл гүлім-ай» би

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Жаратылыстанудағы кеңістік талдау — кеңістіктік кұрылымдарды зерттеумен байланысты Жаратылыстанулық зерттеулердің талдау әдістерінің жиынтығы. Мұндай әдістердің негізгі топтары: кеңістік-сандық әдістер (Жаратылыстанулық өрістер әдісі, орталық графикалық әдіс, тағы да басқалары), статистикалық әдістер; алғашқы үлгілер; топологиялық әдістер мен бағанды теорияның негізіпдегі үлгі, картометриялық талдау, кеңістіктік өзара әрекеттестік пен алмасулардың теориясы, Жаратылыстанулық орын тұжырымдамасы, жүйелік-құрылымдық талдау. Жаратылыстанудағы кеңістік талдаудың әдістері әр түрлі Жаратылыстанулық пәндерде қолданылады.

Қолдану 8 минут  «Интервью» әдісі

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар тақырып аясында сұрақтар құрастырады. Сұрақтар тақтаға ілінеді. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

«Интервью» әдісі

Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.

2 минут

би билеу

Екі түрлі түсініктеме күнделігі.

Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:

Оқушылар кестемен жұмыс жасайды

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстанулық картосхемаларды қолдану

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Жаратылыстанулық картосхемаларды қолдану

5  минут

Топтарға бөлу. «Қағаз қиындылары»

Бірнеше құттықтау қағаздарын  топ құрамындағы оқушылар саны бойынша  беске, алтыға жыртып, оларды араластырып, оқушыларға таратып беру керек. Оқушылар қиықтарды құрастырып бүтін сурет шығарады. Сол арқылы топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Өзі туралы кластер» тренинг

Оқушылар танысу үшін өздері туралы кластерлер құрастыруы керек.  Олар парақтың ортасындағы шеңберге  өз есімдерін жазып, одан таралатын шеңберлерге  өздерінің өмірінде маңызы бар  бес негізгі рөлін жазады. Мысалы: Жанұяның еркесі, адал дос т.б

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Өзі туралы кластер» тренинг, қағаздар, қалам.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Жаратылыстанулық картосхемаларды қолдану

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Жаратылыстанулық картосхемаларды қолдануды тәжірибе түрінде көрсетіңдер.

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Жаратылыстанулық картосхемаларды қолдану жайлы не түсіндіңдер?

Оқулық,қабырғаға ілінген  ватмандар, түрлі-түсті маркерлер

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

«Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Рефлексиялық шеңбер»

Оқушылар шеңберге тұрып, төмендегі сұрақтарға жауап береді.

Сабақ барысында көңіл-күйіңіз қандай болды? Неліктен?

Бүгін не білдіңіз? Сіз үшін не жаңалық болды?

Сабаққа қатысуыңызды қалай бағалайсыз?

Сабақта қандай қиындықтар туындады?

Сабақ аяқталғанда көңіл-күйіңіз қандай? Неліктен?

Бағалау парақшасы

Рефлексиялық шеңбер

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстанулық номенклатура

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін : «Билеттер арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды  кассадан  билеттер алып, 1,2,3 вагондарға бөлініп отрады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би

Сынып реттілігін қадағалау.

Оқушыларды түгелдеу. Оқу құралдарын байқау.

Бір-бірімізді тыңдаймыз десек 1 рет қол шапалақтаймыз!

Ұйымшыл боламыз десек 2 рет

Белсенділік танытамыз десек 3 рет шапалақтаймыз!

«Бақыт» вагоны

2-топ:

«Сүйіспеншілік» вагоны

3-топ:

«Жарқын өмір» вагоны

«Қызыл гүлім-ай» би билету.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Номенклатура — белгілі бір мамандықта қолданылатын атаулардың, терминдердің тізбесі немесе жиынтығы.

Номенклатура — 1) қағидалар және ережелер жүйесі көмегімен нысандар атауы немесе олардың ғылыми суреттеуі құрылады; 2) атаулар тізімі.

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Жаратылыстанулық номенклатура туралы айтыңыз.

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

Жаратылыстанулық номенклатура

Түсіндіру.

Топтық, жеке жұмыс жүргізу.

Дәптермен жұмыс.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

БББ кестесі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, қоржындарға жабыстырады.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жаратылыстанулық деректерді ұйымдастыру

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:

Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Аялы алақан»

Мақсаты: жылылық, сенімділік деңгейін, еркіндікті дамыту.

Нұсқаулық: қатысушылар шеңбер болып отырады. «Бүгінгі сабақтан не алғыңыз, не көргіңіз келеді?» — сұрағын оқушыларға қойып, сұрақтарға жауап алу. Бастапқы қатысушы жанындағы көршісінің қолын ұстайды. Тренинг шеңбер бойымен жалғасады. (Тренинг соңында қатысушылар дөңгеленіп қолдарын ұстайды)

Оқушылар қорапшадан өздеріне ұнайтын түске сай маркерлер алады.

«Аялы алақан»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Жаратылыстанулық деректерді ұйымдастыру

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

Берілген жаңа тақырыпты түсіндіру үшін сыныптан өз еркімен бір оқушы Көшбасшы ретінде өзін ұсынады. Көшбасшының қалауынша мәтінмен жұмыс жүргізу.

Оқулық,

мәтіндер.

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

10 минут

Жаратылыстанулық деректерді ұйымдастыру

Оқулықтағы тапсырманы орындау

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Жаратылыстанулық деректерді  қалай ұйымдастырған тиімді?

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

«Таңда да таста» әдісі

https://www.akavideos.com/watch?v=RAo-zw5U8gQ

«Таңда да таста» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Литосфераның құрылысы мен заттық құрамы

мақсаты (мақсаттары)

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Литосфераның құрылысы мен заттық құрамы

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Көрші»

Мақсаты: әрбір қатысушының сол топтың бір мүшесі екендігін сезінуі, бір-біріне жылылық сыйлау.

Нұсқаулық:

Көршіңді оң жақтан құшақта,

Көршіңді сол жақтан құшақта.

Оң жақтағы көршіңе бір жымиып,

Сол жақтағы көршіңе бір жымиып,

Бүгінгі тренинг барысы,

Біз үлкен отбасы.

Жіпте жайылған фотосреттерді алып, түріне сай топтарға бөлінеді.

(Көршілер қимыл – қозғалыстар арқылы жаттығуды жасайды)

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Литосфераның ішкі құрылысы мен заттық құрамы — YouTube

https://www.youtube.com/watch?v=9zEpxzHEpe0

·         Литосфера ^[1] — жер қабығы (грек. lithos— тас, sphaira — шар) — жердің сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосфераменшектеседі. Жер қабығының жоғарғы бөлімі — шөгінді қабық; ол шөгінді тау жыныстарынан тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның қалыңдығы әр орында әр түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады; бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында аралық немесе «базальттық» аса тығыз жыныстар қабаты жатады.

·         Литосфера — Жер планетасының біршама берік тау жыныстары кешендерінен тұратын, төменгі жапсары ішінара балқымалы яки онша берік емес атмосфера қабатымен шектелетін ең сыртқы қабаты. Литосфера жер қыртысын (Жердің ең сыртқы қатты қабыршағын) және осы қыртыс пен атмосфера аралығын қамтитын қатты заттардан тұратын, литосфералық мантия деп аталатын жоғарғы мантияның ең жоғарғы қабатын біріктіреді. Литосфералық мантия қабаты жер қыртысынан Мохоровичич шегі арқылы дараланады, бұл қабатты құрайтын тау жыныстарының құрамы негізінен оливин мен пироксеннен тұратын аса негізді жыныстарға сәйкес келетін болса керек. Литосфераның беткі жазықтығы атмосферамен немесе гидросферамен шектеледі. Литосфера қалыңдығы 50-200 шақырым аралығында деп есептелінеді.

·         Литосфера — жердің қатты қабығы.

Қолдану 8 минут  Постер жасату.

Литосфераның жоғарғы қабаты (жер құртысы) жер бетіндегі барлық сулар-гидросфера, жерден 20 шақырым биіктікке дейінгі атмосфераның төменгі қабатын және бүкіл тірі ағзалардың өмір сүру аймағын қосып-бұл аралықтарды Жаратылыстанулық қабық деп атаймыз.

Жаратылыстанулық қабықтың пайда болуынан ірі табиғат кешендері-материктер мен мұхиттар қалыптасты. Дүние жүзінде алты материк немесе алты құрлық бар. Еуразия, Африка, солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Аустралия және Антарктида. Ал, мұхиттардың саны төртеу. Тынық, Атлант, Үнді және Солтүстік мұзды мұхит. Жердің даму тарихында материктер мен мұхиттардың саны мен пішіні бірнеше рет өзгерген. Жалғыз қалған Пангея деген құрлықтан және Панталасса деген мұхиттан тұрған уақытта болған. Кейіннен Пангея Лавразия және Гондвана деген екі материкке ажыраған. Олардың арасында Тетис теңізі (мұхиты) пайда болған. Кейіннен ірі материктердің одан әрі бөлінуінен Атлант, Үнді, және Солтүстік мұзды мұхит пайда болды. Ал Тынық мұхит ежелгі Панталассаның қалдығы. Қазіргі таңда материктер біртіндеп Тынық мұхитқа қарай жылжуда.

Ғарышқа қарағанда Жердің ішкі құрылымын зерттегеннен гөрі ғаламшарды, олардың серіктерін зерттеу адамзат үшін оңай болып көрінген. Жерді зерттеу мақсатында бұрғылау жұмыстары 15 шакырым терендікке дейін барған. Ал жердің осіне дейін 6000 шақырым. Жердің ішкі құрылымы үш топқа бөлінеді. Жер қыртысы, мантия, ядро. Осы қабаттардың арасында ең жұқасы жердің үстінгі қабығы -жер қыртысы. Ол арқылы өзендер ағып, ормандар өсіп, таулар көтеріліп, елді мекендер салынуда. Осы жерімізден пайдалы қазбалар −тас көмір, мұнай, бағалы тастар да осы қабаттан қазып алынады. Олай болса жер қыртысы адамдардың, өсімдіктердің, жануарлардың ортақ уйі. Жер қыртысының қалыңдығы біркелкі емес. Таулы аудандарда олардың қалындығы 80 шақырымға жетсе, мұхит табанының астында 6-8 шақырымға жетеді. Жер қыртысы құрамы жағынанда біркелкі емес. Жоғарғы қабаты шөгінді жыныстардан құралған ( саз, құм, әктастар). Оның астында гранитті қабат орналасқан ( мұхит астында гранитті қабат жоқ). Мұхиттың ең астында базальт қабаты кездеседі.

Жердің келесі қабаты — мантия ( латын тілінен аударғанда «жамылғы» деген мағнаны білдіреді). Шамамен 2900 шақырым тереңдікке дейін барады. Мантия жартылай балқыған және иілмелі күйде болады. Температура ядроға қарай көтеріліп қысым артады. Үшінші қабатымыз — жердің кіндігі ядро. Ядро сыртқы және ішкі деп екіге бөлінеді. Сыртқы ядро – қоймалжың сұйық күйде болса, ішкі ядро – қатты болып келеді. Ондағы температура 3000°С–қа дейін жетеді. Жер өзінің құрылымына қарай тастардан емес, металдардан (темір, никель, кремний, алюминий, магний, кальций және т.б.) металдардан құралған.

Жер қабығының құрылымын, ондағы болып жатқан жер сілкіністерін анықтауға мүмкіншілік туған. Дүние жүзінде көптеген аймақтарында және Қазақстанның оңтүстік шығысы мен шығыс аймақтарында жер сілкіністері болып тұрады. Соңғы кездері дүние жүзінің көптеген елдерінде, соның ішінде Қазақстанда жер сілкінісінің алдын алу , болжау жұмыстары жүргізіліп, болжам карталары жасалуда.

Су астындағы жер сілкінісінің нәтижесінде өте биік толқындар – цунами пайда болады. Цунами мұхиттардың үстінгі қабатында пайда болып, жойқын күшпен жағалауға қарай қозғалады. Толқындардың биіктігі 20-30 м-ге дейін жетіп, елді мекендерге, ауыл шаруашылық және адамдарға үлкен зиян келтіреді.

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар жаңа білімге сай оқулықты қолдана отырып өз түсінгендерін постерге түсіреді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

Постер жасату.

Оқушылар өз ойларын постерге жазып оқып береді.

2 минут

би билеу

1.Жердің Жаратылыстанулық қабығы дегеніміз не?

2.Күн жүйесінің қандай ғаламшарында географялық қабық түзілген?

3.Айналасын су қоршап жатқан ірі құрлықты, одан кішігірім құрлықты не деп атаймыз?

4.Жердің ішкі құрылымында қандай қабықтар бар?

5.Литосфера деген не, ол қандай қабаттардан тұрады?

6.Жер қыртысының қай бөлігінде оның қалыңдығы жоғары?

6.Мантия Жердің қайсы қабығын қоршап жатыр?

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

Оқушыларға жасырын суреттер таратылады, кімге балық түссе, сол алтын балық болады, оқушы алтын балықтың маскасын киіп, ортаға шығады. Басқа оқушылар оған сұрақтар қояды. Егер жауап бере алмаса топ мүшелері көмектесуіне болады.

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Жердің тектоникалық құрылысы

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Жердің тектоникалық құрылысы

5  минут

Топтарға бөлу.

Киімдер бейнеленген карточкалар ұсыну. Оқушылар таңдаған киімдерге сай топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Мақсаты: эмпатияны дамыту.

Нұсқаулық: «Сіздердің алдыызда қорапша тұр. Сол қорапшадан билет суыруларыңыз қажет. Ол билеттерде «Балалық шақ», «Балалық шақтан қызықты оқиға» билеті түссе, сол мұғалім өзінің балалық шақтан бастан өткізген қызықты оқиғасын айтып береді.

Талдау:

Өздеріңізді қалай сезінудесіз?

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Жер қабатының құрылымы — диаметрі 6356-6368 км-ге тең эллипстік (дөңгелекке жуық) шаршы нысандас Күн жүйесіндегі Күннен әрі қарай санағанда үшінші ғаламшар.

Жер негізгі 3 геосферадан тұрады:

1.     жер қыртысы,

2.     мантия,

3.     ядро.

Жердің физикалық қасиеттері мен температурасы тереңдеген сайын өзгереді.

Жердің ішкі өзегін ядро деп атайды. Жердің ядросын радиусы 3486 км-дей құрайды. Ол сыртқы және ішкі ядроға (субядроға) бөлінеді. Бұл екеуінің арасында сыртқы ядро құрамына кіретін аралық белдем бар. Ядро шекарасында бойлық сейсмикалық толқындардың таралу жылдамдығы 13,6 км/с-тан 8,1 км/с-қа дейін кемиді, субядро шегіне тау 11,2 км/с-қа дейін артады. Субядродағы сейсмикалық толқындардың таралу жылдамдығы тұрақты.

Жердің келесі қабаты — мантия (гр. mantion—жамылғы). Мантия жоғарғы (900 км-ге дейін) және төменгі (900—2900 км) мантияға бөлінеді. Мантия жер көлемінің 83%-ын, жалпы салмағының 66%-ын құрайды. Жоғарғы мантияның 250—300 км тереңдігінде қаттылығы мен беріктігі төмендеу, тұтқыр қабат орналасқан, оны астеносфера деп атайды.

Жердің ең беткі жұқа қатты қабығы — жер қыртысы. Жер қыртысы деп — литосфераның жоғарғы қабаты, жер бетіндегі барлық сулар — гидросфера, жерден 20 шақырым биіктікке дейінгі атмосфераның төменгі қабатын және бүкіл тірі ағзалардың өмір сүру аймағын айтамыз. Жаратылыстанулық қабықтың пайда болуынан ірі табиғи кешендері материктер мен мұхиттар пайда болды. Дүние жүзінде 6 материк немесе құрлық бар. Олар: Еуразия, Африка, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Аустралия, Антрактида. Мұхиттардың саны 4: Тынық, Атлант, Үнді, Солтүстік мұзды мұхиттары.

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Жер қабығы тау жыныстарынан құралады да,олар минералдардан түзіледі. Минералдар деп жер қабығының физика химиялық табиғи процестерден пайда болған өзінің химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері тұрақты қосындыларды айтады.

Тау жыныстары бір немесе бірнеше минералдардан құралып,жер қабығында өзіне тән геологиялық денелер түзеді. Жаралу тегіне байланысты тау жыныстары магмалық,шөгінді және метаморфтық болып үш үлкен топқа жіктеледі. Магмалық тау жыныстары жер қойнауында болатын силикатты балқыма ерітіндінің (магма) жер бутіне жетіп (оны енді лава дейді) қатаюынан немесе жер қойнауында кептеліп кристалдануынан пайда болады. Магмалық жыныстар көбіне кристалды құрылымды болып, нағыз, ұдайы өте қатты біркелкі массивтер түзеді. Олардың үлгісі ретінде тереңде кристалданған гранитті,немесе жер бетіне төгілген базальтты атаған жөн. Әрине, бұл жыныстар арасынан жан жануарлардың,өсімдіктердің қалдықтарының табылуы мүмкін емес.

Шөгінді тау жыныстары жер бетіне су бассейндерінің түбінде органикалық және анорганикалық заттардың заттардың шөгуінен пайда болады. Байырғы жыныстардың экзогендік процестер әсерінен бұзылған түйіршіктері мен жануарлардың, өсімдіктердің қалдықтары біртіндеп шөге келе қат қабаттар түзеді. Шөгінді тау жыныстары жаралу тегіне байланысты үгінді (механикалық шөгінділер), химиялық (хемогенді), органогенді және аралас топтарға жіктеледі.

Үгінді жыныстар тозып бұзылған жыныстардың сынық үгінділерінің шайылып, кейіннен бір тұста шөгуінен пайда болады. Осылайша дөңбектастар, малтатастар, құм және құмтастар, аргилиттер, балшық тақтатастар түзіледі. Хемогенді жыныстар тұздардың қанық ерітінділерінен немесе химиялық реакциялар әсерінен тұнған заттар. Олардың басты топтары:әктастар,кремнийлі,темірлі,галоидты,күкіртқышқылды тұздар.

Әктасты жыныстарға ізбестастар,олитті ізбестастар,ізбесті туфтар, доломиттер т.б. жатады. Кремнийлі жыныстарға ыстық бұлақтар суынан тұнған кремнийлік туфты атауға болады. Сонымен қатар, яшмалар, тұнған кремнийлі тақтатастар соларға жатады. Органогенді жыныстар өсімдіктердің,жәндіктердің азды көпті қалдықтарынан тұрады. Ең жиі тарағандары: ізбестастар, қабыршақтар, ақ бор, трепелдер және каустобиолиттер.

Аралас тау жыныстары жоғарыда терілген жыныстардың қоспасынан тұрады. Мысалы балшық ізбестас, мергел, құмқұмайтты ізбестас, опокалар. Метаморфтық тау жыныстары деп байырғы шөгінді,магмалық,типті метаморфтық тау жыныстарының тереңде батып өзгеруінен жаралған жыныстарды атайды. Осылайша өскен температура мен қысым әсерінен бұрынғы нығыз, сом магмалық жыныстар тақталанады, ал шөгінді жыныстар кристалл құрылымды жынысқа көшеді. Сонымен тау жыныстары әжептәуір өзгерістерге ұшырап,жаңа қасиеттерге ие болады.Бұлардың негізгі ерекшелігі жер қойнауындағы жойқын қысым мен температурадан құрылымы кристалдық,түзілімі тақталанған болуы.Көптеген метаморфтық жыныстардан кварциттерді,мәрмәрді,әртүрлі тақтатастардан,гнейстерді атаған жөн.

Талдау

Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді.

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

 әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

«АҚЫЛДЫҢ АЛТЫ ҚАЛПАҒЫ» әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Белгілер» әдісі

Бағалау парақшасы

«Белгілер» әдісі. Рефлексия парағы.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Литосфераның тектоникалық қозғалыстары

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін : «Құттықтау хаттары арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды  құттықтау хаттарын  алып, 1,2,3 топтарға  бөлініп отрады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би

«Әнді жалғастыр!»

Мақсаты: қатысушылардың көңіл-күйін көтеру, жағымды эмоция туғызу.

Нұсқаулық: «Сіздерге бір өлеңнің 1 – жолын айтамын, ал сіздер келесі жолын айтасыз, ал келесі көрші топ 3-4 – жолын әнмен жалғастырады. Кейін жүргізуші басқа өлең бастағанда 3 – топ өлеңнің 2 – жолын айтады, ал 4 топ 3-4 жолын айтады. Ойын шеңбер бойынша жалғасады. Соңғы әннің соңы 2 жолын барлық топ орындайды».

1. «Әрқашан күн сөнбесін» (4 жол)

2. «Анашым» (4 жол)

3. «День рождения» (4 жол)

4. «Школный вальс» (4 жол)

5. «Жан досым» (4 жол)

Құттықтау хаттары арқылы топтарға бөлу.

«Әнді жалғастыр!»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Литосфераның тектоникалық қозғалыстары

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

Литосфераның тектоникалық қозғалыстарына берілген тапсырмаларды орындау.

Әр топқа деңгейлік тапсырмаларды тест түрінде  беріледі.

Топ жетекшілеріне топ мүшелерін бағалау үшін критерийлер беріледі.Оқушылар тест шешіп, критерий арқылы топ жетекшісі топ мүшелерін бағалайды, топ жетекшісін топ мүшелерінің бірі  бағалайды.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Салыстыру кестесі.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, ағашқа жабыстырады.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Литосфералық катаклизмдер

Күні:   

6.3.1.5 — жергілікті компонент негізінде литосфералық катаклизмдер барысында өзін өзі ұстау ережелерін түсіндіреді

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

1-топ «Сары кәмпиттер»

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Қызыл гүлім-ай» би

Тапсырманы орындаған әр балаға конфеттер беріп отырамын.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Литосфералық катаклизмдер

«Сақина салмақ ойыны»

Балалар біз бүгін сақина салмақ ойынын ойнаймыз. Бұл ойынның бүгіінгі ерекшелігі кімнің   қолында сақина қалса менің сұрағыма жауап береді?

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Литосфералық катаклизмдердеге арналған оқулықтағы тапсырмаларды орындау.

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Литосфералық катаклизмдер дегеніміз не?

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Графикалық органайзер: «Балық қаңқасы» диаграммасы

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Атмосфера және оның құрамдас бөліктері

мақсаты (мақсаттары)

6.3.2.2- атмосфераның құрылысы мен қабаттарының ерекшеліктерін графикалық түрде бейнелеп, түсіндіреді

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Атмосфера және оның құрамдас бөліктері

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

3 минут

«Қызыл гүлім-ай» би

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Атмосфера (гр. ατμός — «ауа» және гр. σφαῖρα — «шар») — жердің ауа қабығы. Атмосфера – ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық және биологиялық процестердің жүріуінің шарты және метеорологиялық режимнің маңызды факторы. Атмосферадағы жекелеген құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға, жылу және су режиміне, өздігінен тазартуға қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық құрамы, су буы және әр түрлі қоспалар жер бетіне күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы кеңістігіндегі жылуды ұстап тұруды анықтайды. Егер атмосферада қоспалар болмаса, онда жер бетіндегі орташа жылдық температура +15º С емес, -18ºС болар еді. Атмосфераның орташа қалыңдығы — 150 км.

Атмосфераның төменгі шекарасы жер беті болып табылады. Оның төменгі қабаты азот, оттегі мен сирек кездесетін көміртегінен, аргоннан, сутегіден, гелийден тағы басқа газдардан тұрады. Бұған су буы да араласады. Атмосфера түсінің көк болып келуі газ молекулаларының жарық сәуле шашуына байланысты. Жоғарылаған сайын атмосфера бірте-бірте сирей береді, қысымы төмендеп, оның құрылысы да өзгереді.

Қолдану 8 минут  «Интервью» әдісі

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар тақырып аясында сұрақтар құрастырады. Сұрақтар тақтаға ілінеді. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.

Оқушыларға мәтінмен жеке жұмыс жасауға 5 минут беріледі. Бұдан кейін топта талқылайды. Әр топтың баяндамашылары басқа топтарға барып өздеріне берілген мәнмәтіндерін баяндап айтады. Таймкипер уақыт белгілесе, хатшы баяндаманы қағазға түсіріп, төраға топтың әр мүшелерін бақылап баға береді. Әр топ берілген тақырыптарды постер арқылы  қорғайды.

І топ. Атмосфера қабатына жалпы сипаттама

ІІ топ. Ауа құрамындағы газдарға сипаттама

ІІІ топ. Атмосфераның негізгі қабаттарына сипаттама

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

«Интервью» әдісі

Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.

2 минут

би билеу

Екі түрлі түсініктеме күнделігі.

Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:

1.Ауа дегеніміз не?

2.Ауа қалай ластанады?

3.Ауаны ластамаудың қандай жолдар бар?

Оқушылар кестемен жұмыс жасайды

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Атмосфера және оның құрамдас бөліктері

мақсаты (мақсаттары)

6.3.2.2- атмосфераның құрылысы мен қабаттарының ерекшеліктерін графикалық түрде бейнелеп, түсіндіреді

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Атмосфера және оның құрамдас бөліктері

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

3 минут

«Қызыл гүлім-ай» би

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Атмосфераның қасиеттері және оның адамға әсері

Атмосфераның маңызды қасиеттеріне оның жылдам араласуы мен үлкен ара қашықтыққа орын ауыстыруы, басқа сфералармен, әсіресе мұхитпен байланысы жатады. Мұхитпен жанасуы нәтижесінде мұхит атмосферадағы көміртегінің қос оксиді мен оксидін, күкіртті газ және басқа қосылыстарды сіңіреді. Атмосферадағы қосылыстардың басым бөлігін өсімдіктер сіңіреді және зат алмасудың топрақ звеносына кіреді. Жылдам араласқыш қасиеті мен оның ластануды таратуы, сонымен қатар локальді ластануды ғаламдық ластануға айналдырушыфактор болып табылыды. Адам атмосфераның әр түрлі параметрлеріне және қасиеттеріне, оның химиялық құрамына, жылу режиміне, орын ауыстыру, радиоактивтілік, электромагниттік фон және т.б. әсер етеді.

Ерте кездерден ақ ауаның ластануына қарсы шаралар қолға алына бастады. XVIIIғасырда Англияда ірі қалаларда, Лондонда, көмірді отын ретінде қолдануға шектеу қойылды. Осы кездерден бастап жер үсті суларының ластануына қарсы, мысалы тұрмыстық қалдықтармен, шарлар қолдана бастады.

Адам ауаның құрамына кіретін негізгі химиялық элементтер- азот пен оттегінің концентрациясының өзгермеуі олардың концентрациясының жоғары ( азот-68,09%, оттегі- 20,95%) болуына байланысты. Бірақ мұны біз көмірқышқыл газына қатысты деп айта алмаймыз.Оның концентрациясы біртіндеп артып келеді, бұл көмірқышқыл газының атмосферада аз балу жағдайында келін түскен мөлшерінің анағұрлым жоғары болуына байланысты.

Сонымен қатар атмосфераның міндетті емес заттарының конценрациясы елеулі өзгеріске ұшырауда. Бұларға ең алдымен көптеген ластаушылар, соның ішінде тіршілік үшін бөгде заттар жатады. Адам қызметінің нәтижесінде атмосфераға атамосфера үшін бөтен немесе атмосфераға тән заттардың концентрациясының өзгеруіне байланысты ластаушы зат болып табылытын жүздеген заттар келіп түседі. Адамның атмосфераға әсерінің байқалуы, оның биосфералық процестерге белсенді түрде араласа бастауынан, орманды жою, жерді жырту, эрозия, құрғату, суару, қалалар мен өндіріс орындарын және т.б. салу нәтижесінде басталады.

Қолдану 8 минут  «Интервью» әдісі

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар тақырып аясында сұрақтар құрастырады. Сұрақтар тақтаға ілінеді. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

«Интервью» әдісі

Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.

2 минут

би билеу

Атмосфераның құрамы және маңызы

Атмосфера — Жер шарының ауа қабығы, ол салмақ күшіне байланысты ғаламшармен бірге айналып, қозғалысқа түседі. Жалпы массасы 5-1015 т шамасында болатын атмосфера түрлі газдардан, су тамшылары мен шаң-тозаңнан тұрады. Атмосфераның төменгі бөлігі Жер бетімен шектесіп жатыр. Ал жоғары шекарасы ретінде соңғы ғылыми деректер бойынша 1000 км биіктік алынады, бұдан әрі қарай ауа өте сиреген күйде болады.

Шамамен 100 км-ге дейінгі биіктік аралығында ауа құрамы мынадай газдардан: азот — 68%, оттек — 21%, инертті газдар — 1%-ға жуық (оның 0,93%-ы аргон), көмірқышқыл газынан — 0,03%-ы тұрады. Ауа құрамындағы криптон, ксенон, неон, гелий және сутек газдары өте аз мөлшерде болады. Атмосфераның төменгі қабатында ауа құрамы салыстырмалы түрде тұрақты болады, тек өнеркәсіпті аудандар мен ірі қалалар үстінде көмірқышқыл газының үлесі он есеге дейін артуы мүмкін. Лас ауаның құрамында бөгде қосылыстар да кездеседі. Шамамен 200—1000 км биіктікте ауа құрамында оттек басым, ол ультра- күлгін сәулелер әсерінен атомдарға ыдыраған күйінде болады. 1000 км-ден биікте сиреген атмосфера негізінен гелий мен сутектен турады, сутек зарядталған атомдар күйінде таралған.

Атмосфера құрамындағы әрбір газдың атқаратын қызметі бар. Азот нәруызды (белок) заттар мен нуклеин қышқылдарының құрамына енеді, ал оның қосылыстары өсімдіктерді Минepaлды қорекпен қамтамасыз етеді. Оттексіз тірі организмдердің тыныс алуы мүмкін емес, сондай-ақ жану мен тотығу процестері де жүрмейді. Жасыл өсімдіктер көмірқышқыл газын пайдаланып, органикалық заттар түзеді. Атмосфера газдары тау жыныстарының химиялық үгілуіне қатысады. Ал шамамен 25—30 км биіктіктегі озон қабаты Күннен келетін ультра-күлгін сәулелерді ұстап қалу арқылы тірі организмдерді бұл сәулелердің зиянды әсерінен қорғайды. Ауа құрамындағы жай көзге көрінбейтін су булары белгілі жағдайда су тамшылары түрінде бөлініп шығып (конденсациялану), олардың тұтасуынан бұлттар қалыптасады. Атмосфераның құрылысы. Биіктеген сайын ауаның физикалық қасиеттері (температурасы, тығыздығы, қысымы және т.б.) өзгереді, сондықтан атмосфераны тропосфера, стратосфера, жзосфера, термосфера, экзосфера деп аталатын қабаттарға бөледі.

Атмосферада күн сәулелерін озон, көмірқышқыл газы мен бұлттар, су тамшылары мен шаң-тозаң жұтады. Жалпы алғанда, атмосферада Күннен келетін радиацияның 15—20%-ы жұтылады. Осылайша күннің сәулелік энергиясының біразы атмосферада жылуға айналса, басым бөлігі жер бетін жылытуға жұмсалады. Кез келген қызған денелер жылу бөлетіні сияқты, жер бетінен көтерілген жылу атмосфераның төменгі қабатын жылытады. Жиынтық радиацияның кері шағылу мен жер бетінің жылулық сәулеленуіне жұмсалғаннан қапған бөлігін радизциялық баланс немесе қапдық радиация деп атайды. Радиациялық баланс мөлшері экватордан полюстерге қарай кемиді. Қоңыржай ендіктерде қыс кезінде радиациялық баланс теріс мәнге ие, ал экватордан, шамамен, 40′ ендіктер аралығында бұл көрсеткіш жыл бойы оң болады.

Ауа температурасының атмосферада таралуы мен онъщ үздіксіз өзгерістері атмосфераның жылу режімі деп аталады, ол атмосфера мен қоршаған орта арасындағы жылу алмасуы нәтижесінде жүзеге асады. Тропосферада жұтылған радиация тәулігіне ауа температурасын 0,5°С-ка ғана жоғарылата алады.

Екі түрлі түсініктеме күнделігі.

Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:

Оқушылар кестемен жұмыс жасайды

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Ауа райы және метеорологиялық элементтер

Күні:   

6.3.2.4 температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтер мен құбылыстарын сипаттап, зерттеу маңыздылығын анықтайды

6.3.2.5 —  температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтерінің көрсеткіштерін өлшеп, метеорологиялық құрал-жабдықтарды қолданумен тіркейді

6.3.2.6 — жергілікті жер мүмкіндігі бойынша температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтерінің көрсеткіштері бойынша синоптикалық графикалық материалдарды жасайды

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Ауа райы және метеорологиялық элементтер

5  минут

Топтарға бөлу. «Қағаз қиындылары»

Бірнеше құттықтау қағаздарын  топ құрамындағы оқушылар саны бойынша  беске, алтыға жыртып, оларды араластырып, оқушыларға таратып беру керек. Оқушылар қиықтарды құрастырып бүтін сурет шығарады. Сол арқылы топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Өзі туралы кластер» тренинг

Оқушылар танысу үшін өздері туралы кластерлер құрастыруы керек.  Олар парақтың ортасындағы шеңберге  өз есімдерін жазып, одан таралатын шеңберлерге  өздерінің өмірінде маңызы бар  бес негізгі рөлін жазады. Мысалы: Жанұяның еркесі, адал дос т.б

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Өзі туралы кластер» тренинг, қағаздар, қалам.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Метеорологиялық элементтер — жиынтығы ауа райының жағдайын көрсететін, атмосфера жағдайының тікелей байқалатын сипаттамалары. Метеорологиялық элементтердің көпшілігі (ауаның және топырақтың температурасы, ауаның ылғалдылығы, желдің жылдамдығы және бағыты, атмосфералық қысым, жауған жауын-шашынның мөлшері, қар жамылғысының тығыздығы мен қалындыгы тағы басқалар.) аспаптардың көмегімен өлшенеді, қалғандары (бұлттардың мөлшері мен формасы, жауын-шашынның түрі, ерекше құбылыстар — нажағай, тұман, бұрқасын тағы басқалар.) бір схема бойынша көзбен өлшенеді.

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Оқулық,қабырғаға ілінген  ватмандар, түрлі-түсті маркерлер

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

«Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Рефлексиялық шеңбер»

Оқушылар шеңберге тұрып, төмендегі сұрақтарға жауап береді.

Сабақ барысында көңіл-күйіңіз қандай болды? Неліктен?

Бүгін не білдіңіз? Сіз үшін не жаңалық болды?

Сабаққа қатысуыңызды қалай бағалайсыз?

Сабақта қандай қиындықтар туындады?

Сабақ аяқталғанда көңіл-күйіңіз қандай? Неліктен?

Бағалау парақшасы

Рефлексиялық шеңбер

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Ауа райы және метеорологиялық элементтер

Күні:   

6.3.2.4 температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтер мен құбылыстарын сипаттап, зерттеу маңыздылығын анықтайды

6.3.2.5 —  температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтерінің көрсеткіштерін өлшеп, метеорологиялық құрал-жабдықтарды қолданумен тіркейді

6.3.2.6 — жергілікті жер мүмкіндігі бойынша температура, қысым, жел, бұлттылық, жауын-шашын, ылғалдылық метеорологиялық элементтерінің көрсеткіштері бойынша синоптикалық графикалық материалдарды жасайды

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Ауа райы және метеорологиялық элементтер

5  минут

Топтарға бөлу. «Қағаз қиындылары»

Бірнеше құттықтау қағаздарын  топ құрамындағы оқушылар саны бойынша  беске, алтыға жыртып, оларды араластырып, оқушыларға таратып беру керек. Оқушылар қиықтарды құрастырып бүтін сурет шығарады. Сол арқылы топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Өзі туралы кластер» тренинг

Оқушылар танысу үшін өздері туралы кластерлер құрастыруы керек.  Олар парақтың ортасындағы шеңберге  өз есімдерін жазып, одан таралатын шеңберлерге  өздерінің өмірінде маңызы бар  бес негізгі рөлін жазады. Мысалы: Жанұяның еркесі, адал дос т.б

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Өзі туралы кластер» тренинг, қағаздар, қалам.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

1. Ауа райы дегеніміз не?
2. Ауа райының элементтері мен құбылыстары
3. Ауа массалары
4. Ауа-райын болжау
5. Климат, климат қалыптастырушы факторлар
« Ауа-райы» дегеніміз — тропосфера қабатының белгілі бір жердегі, белгілі бір уақыттағы ауаның жай-күйі.
Ауа-райын анықтау үшін оның негізгі элементтері — температура, ылғалдылық, атмосфералық қысым олардың күйіне қарай бір-бірімен тығыз байланыста.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталамыз.
Ауа райының құбылыстарына жауын-шашын, жел, тұман, бұлт жатады.
Ауа-райы уақыт ішінде өзгеріп тұрады. Оның элементтері мен құбылыстарының барлық өзгерісі басқасының да өзгерісін тудырады.
Тропосфераның бір-бірінен қасиеті (температурасы, мөлдірлігі, ылғалдылығы) жөнінен ерекшелік жасайтын үлкен бөлігі ауа массалары деп аталады. Әрбір ауа массасы мыңдаған, тіпті миллиондаған шаршы шақырым жерді алып жатады.
Ауа массаларының қасиеті ең алдымен олардың белдеулік орнына байланысты. Пайда болатын ендіктеріне қарай әр жарты шарда 4 түрлі негізгі ауа массасы ажыратылады.
1. Экваторлық ауа: ыстық,ылғалды
2. Тропиктік ауа: ыстық, құрғақ
3. Қоңыржай ауа: жылы, ылғалды
4. Арктикалық немесе антарктикалық ауа: салқын, құрғақ
Түрі бойынша:
Теңіздік Континеттік
Жаз Қыс Жаз Қыс
Ылғалды Жылымық Жылы Аязды
Бұлтты Қар Бұлтсыз Құрғақ
Жаңбырлы Құрғақ

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Ауа райын зерттеу әдістері:

         Бақылау

         Метеорологиялық Жер серіктері

         Жергілікті белгілер

Метеорология — атмосфералық құбылыстар мен ауа райы картасын жасаумен айналысатын ғылым.

Ауа райы картасында шартты белгілермен және цифрлармен ауа райының белгілі бір кезеңдегі жай-күйі көрсетіледі. Картаға ауа массалары, атмосфера қысымы облыстары, жауын – шашын және басқалары түсіріледі.

Ауа райы болжамы радио, теледидар, газеттер арқылы көпшілікке хабарланады. Қауіпті құбылыстар жайындағы арнаулы хабарлар (үсік, боран, қалың тұман, дауыл ) түрлі мекемелерге телеграфпен дер кезінде жеткізілуі тиіс.

Таяудағы ауа райын жергілікті белгілерге қарап шамамен болжауға да болады.

Климат дегеніміз – ауа райының белгілі бір жерге тән және үнемі қайталанып отыратын жай – күйі. (Климат — грек сөзі, “еңкіш” деген мағына береді.) Белгілі бір жердің климаты көпжылдық ауа райына бақылау жүргізу барысында сипатталады. Жер бетінің климаты алуан түрлі. Климаттың алуан түрлілігіне күн сәулесінің түсу бұрышының ендікке байланыстылығы, мұхиттар мен теңіздерге алыс – жақындығы, жер бедері, адамның шаруашылық әрекеті әсер етеді.

Климат қалыптастырушы факторлар: Жаратылыстанулық ендік, жылу белдеуі, мұхитқа жақындығы, теңіз ағыстары, жер бедері әсер етеді.

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Оқулық,қабырғаға ілінген  ватмандар, түрлі-түсті маркерлер

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

Қатені тап!

1. Ауа райының элементтері топырақ, су, теңіз,мұхит,өсімдік болып табылады.

2. Барлық атмосфералық құбылыстар стратосфера қабатында болады.

3. Ауа райына тән қасиет — тұрақтылық.

4. Ауа райы тек 1 жылда ғана өзгереді.

5. Ауа райы болжамы телефон арқылы көпшілікке хабарланады.

6. Ауа массаларының қасиеті ең алдымен белдеулік орнына байланысты.

6. Ауа райының болжамы гороскопта көрсетіледі.

Қарама – қарсы сұрақтар. ( Өткен тақырыптар бойынша)
I – топ
1. Атмосфера қабаттары?
2. Ауа – райының негізгі элементтері?
3. Жер шарындағы ауа массаларының негізгі типтері?
4. Тұрақты желдердің қалыптасуы неге байланысты?
5. Желбағар биіктігі қанша метрге орнатылады?
II — топ
1. Ұсақ қиыршық мұз тартылған сымға, үйдің желдің өтіндегі қабырғасына ең борпылдақ түрінде ілінген зат?
2. Климат құрушы негізгі факторлар?
3. Ауа райының белгілі бір жерге тән сипаты, көп жылдық орташа жай күйі?
4. Бұлттың негізгі 3 түрі?
5. Атмосфера құрамында ең көп мөлшерде кездесетін газ?
III — топ
1. Жауын – шашын түрлері?
2. Жоғары және төменгі температура көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық қалай аталады?
3. Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге ауысуы?
4. Температура лары бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар?
5. Экватор маңында қандай қысым қалыптасады?

«Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Рефлексиялық шеңбер»

Оқушылар шеңберге тұрып, төмендегі сұрақтарға жауап береді.

Сабақ барысында көңіл-күйіңіз қандай болды? Неліктен?

Бүгін не білдіңіз? Сіз үшін не жаңалық болды?

Сабаққа қатысуыңызды қалай бағалайсыз?

Сабақта қандай қиындықтар туындады?

Сабақ аяқталғанда көңіл-күйіңіз қандай? Неліктен?

Бағалау парақшасы

Рефлексиялық шеңбер

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Қолайсыз атмосфералық құбылыстар

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін : «Билеттер арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды  кассадан  билеттер алып, 1,2,3 вагондарға бөлініп отрады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би

Сынып реттілігін қадағалау.

Оқушыларды түгелдеу. Оқу құралдарын байқау.

Бір-бірімізді тыңдаймыз десек 1 рет қол шапалақтаймыз!

Ұйымшыл боламыз десек 2 рет

Белсенділік танытамыз десек 3 рет шапалақтаймыз!

«Бақыт» вагоны

2-топ:

«Сүйіспеншілік» вагоны

3-топ:

«Жарқын өмір» вагоны

«Қызыл гүлім-ай» би билету.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Климаттың ауыл шаруашылығына тигізетін әсері де ерекше. Бір дақылдарға жылу, екіншілеріне ылғал, үшіншілеріне жарық көбірек керек. Республиканың солтүстік және орталық аудандарындағы климат жағдайлары егін шаруашылығымен айналысуға мүмкіндік береді, ал оңтүстік аудандарда суармалы егіншілік дамыған.
Бірақ климат жағдайлары адамның шаруашылық әрекетіне барлық уақытта қолайлы емес. Қолайсыз, тіпті зиянды атмосфералық құбылыстарға қуаңшылық, аңызақ, үсік, көктайғақ, шаңды дауылдарды жатқызуға болады.

Қазақстанның климаты жалпы құрғақтығымен ерекше көзге түседі. Әсіресе оңтүстікте жаз өте ыстық болады. Құмның беті +60° +60°С — қа дейін қызады. Мұндай климат жағдайы солтүстік аудандарда да жиі болып тұрады. Құрғақ ауаның пайда болуы күшті қызған және тропиктік ауа массасының басым болған кезімен байланысты. Оған ылғалы аз, ыстық құрғақ жел – аңызақ тән. Аңызақ желді күндердің ұзақтығы табиғат зоналарында түрліше болады: дала зонасында жылына 5 – 10 күн, шөлейт зонасында – 40, Қызылқұмда – 100 күн. Қазақстан жерінде соңғы 20 жыл ішінде қуаңшылық 4 рет болды. Қуаңшылық пен аңызаққа қарсы күресу үшін қар тоқтату, орман алқаптарын отырғызу, жер суару және т. б. арнайы агротехника лық шаралар қолданылады.

Қазақстанда жылдың жылы мезгілінде байқалатын ерекше атмосфералық құбылыстың бірі – шаңды дауыл. Олар желдің жылдамдығына және топырақ жамылғысының сипатына тығыз байланысты. Шаңды дауыл ауа құрғақ кезде, борпылдақ топырақты алапта соғатын қатты жел. Олар топырақтың ұлпаларын ұшырып, өсімдік тамырларын ашып тастайды, ауыл шаруашылығына көп зиян келтіреді. Қазақстанның дала зонасында орташа есеппен жылына 20 – 38 күн шаңды дауыл болады. Республиканың оңтүстігінде құмды шөлдерде, Балқаш көлінің оңтүстігіндегі шаңды дауыл 55 – 60 күн болады. Қазақстанның оңтүстік — шығыс, шығыс тауларында шаңды дауыл негізінен байқалмайды, өйткені олар тастақты және сазды аудандар болып есептеледі.

Қауырт атмосфералық құбылысқа үсік те жатады. Үсік көктемнің аяқ кезінде, күздің басында, кейде теріскей жақта жазды күндері арктикалық ауа массасының енуіне байланысты болатын құбылыс. Ауаның температурасы қысқа мерзімде 0оС — тан төмендеп, топырақ беті тоңазып кетеді. Ол егінге, жеміс ағаштарына көп зиян келтіреді. Қайталап егін егуге, жеміс ағаштарын отырғызуға қосымша қаражат және еңбек жұмсалады. Үсіктің қауіпті аудандары көбінесе Қазақстанның солтүстік және орталық бөліктері. Мұнда көктемгі үсікке шалдығу ықтималдығы (қарақұмық, жүгері, бидай, қияр, алмұрт т. б. үшін) он жылдың ішінде 5 жыл, шөл зонасында (мақта, жүзім, гүлдер және басқа жеміс тұқымдары үшін) 10 жылда 4 жыл үсік қаупі бар.

Республиканың халық шаруашылығына қолайсыз атмосфералық құбылыстардың бірі – көктайғақ (көк мұз). Көбіне аязды ауа райынан кейін сіркіреме жауын жауғанда қалыптасады. Әдетте көктемде және күзде ауа райы салқындап, жер беті 0°С — қа дейін суынып, мөлдір және көгілдір жұп — жұқа (5 мм) мұзбен жабылады. Мұндай құбылыс мал шаруашылығына, адам баласына зияны үлкен, транспортта апаттар, байланыс және энергия желілерінде үзілістер туғызады. Көктайғақ республиканың оңтүстік және орталық аудандарында жиі байқалады. Солтүстік аудандарда көктайғақ сирек байқалатын құбылыс. Республиканың батыс жазықтарында, орталығында және оңтүстік — шығысында көктайғақтың қалыңдығы 15 мм — ге жетеді. Қаратау жотасы, Қырғыз, Іле Алатауларының жел жақ беткейлерінде оның қалыңдығы 22 мм — ге дейін барады.

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

1. Климаттың адам баласының шаруашылық әрекетке қандай әсері бар?

2. Қазақстандағы қандай қауіпті, қолайсыз атмосфералық құбылыстарды білесіңдер?

3. Қазақстан аумағында үсіктің қалыптасу себебі және оның зияны?

Түсіндіру.

Топтық, жеке жұмыс жүргізу.

Дәптермен жұмыс.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

БББ кестесі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, қоржындарға жабыстырады.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Гидросфера және оның құрамдас бөлігі

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:

Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Аялы алақан»

Мақсаты: жылылық, сенімділік деңгейін, еркіндікті дамыту.

Нұсқаулық: қатысушылар шеңбер болып отырады. «Бүгінгі сабақтан не алғыңыз, не көргіңіз келеді?» — сұрағын оқушыларға қойып, сұрақтарға жауап алу. Бастапқы қатысушы жанындағы көршісінің қолын ұстайды. Тренинг шеңбер бойымен жалғасады. (Тренинг соңында қатысушылар дөңгеленіп қолдарын ұстайды)

Оқушылар қорапшадан өздеріне ұнайтын түске сай маркерлер алады.

«Аялы алақан»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

«Жұмбақтар әлемінде».
Жұмбақтың шешімін тауып бүгінгі жаңа сабақ тақырыбын ашамын.
1. Қара таудай буралар,
Қара бұйра шудалар
Бура жерге шөгеді:
Бұлау терін төгеді.
(Бұлт пен жаңбыр)
2. Қыста ғана болады
Ұстасаң қолың тоңады (қар)
3. Ауыл сыртында сайда
Жатыр үлкен айна (көл)
4. Қыста шыны боп қатады
Жылыда су болып жатады (мұз)
5. Аяғы жоқ, қолы жоқ
Бірақ тыныш тұрмайды
Сақтамасақ егерде
Барлық тірлік тоқтайды
Бұл не? (су)
6. Күн астында көк шұбар
Одан асау жоқ шығар
Жарытпайды қоныстап
Тұра алмайсың оны ұстап (өзен)
Балалар жұмбақтардың шешімінің барлығы немен байланысты, (оқушы жауабы: « су») дұрыс сумен. Олай болса бүгінгі жаңа сабағымызда Жердің су қабығы – Гидросфера.
Енді оқушылар жаңа сабағымызды бастамас бұрын,
«Дүниежүзілік су айналымы» бейне көрсетілім тамашалайық.
Мұхит, өзен көл жер асты, батпақ сулары және мұздақтар мен атмосферадағы су булары — жердің су қабығы гидросфераны құрайды. ( грек сөзінен аударсақ гидро — су ). Бүкіл шамамен гидросферадағы судың қоры
(60 — 61 %) мұхит және теңіз сулары.
Гидросфераның құрамдас бөліктері: мұхиттар, өзендер, көлдер, теңіздер, жер асты сулары, шығанақтар, бұғаздар, батпақтар, еспе сулар жатады
Су: газ сутегі мен оттегінің қосылуынан пайда болған бірғана сұйықтық.
Су – бүкіл тіршілік иелерінің негізгі құрамдас бөліктері.
Гидросфераның негізгі бөлігін 1322 млн км3 дүниежүзілік мұхиттың тұзды суы, 38 млн км3 — ын тұщы су.
Судың қасиеттері: Су — сұйық, қатты, газ күйінде болады.
Сұйық күйі: көлдер, өзендер, теңіздер, мұхиттар.
Газ күйінде: тұман, көзге көрінбейтін ұсақ су тамшылары.
Қатты күйі: мұз, қар, қылау, қырау, бұршақ
Судың басқа заттардан айырмашылығы: су суығанда ұлғаяды және судың қатты күйі жеңіл болады. Сондықтанда мұз суға батпайды. Судың еріткіштік, емдік қасиеттері бар. Су жарық береді. Энергияның көзі.
Су – тіршілік үшін ғана емес тазалық үшін де өте қажет.
Зауыт, фабрикалар сумен жұмыс істейді.

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

Берілген жаңа тақырыпты түсіндіру үшін сыныптан өз еркімен бір оқушы Көшбасшы ретінде өзін ұсынады. Көшбасшының қалауынша мәтінмен жұмыс жүргізу.

Оқулық,

мәтіндер.

«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі

10 минут

«5 минуттық диктант»
1. Гидросфера -…
2. Жер шарындағы судың…. мұхиттар мен
теңіздердің үлесіне тиеді.
3. Құрлық сулары -….,…..,……,
4. Су табиғатта…. күйде….,….,…., түрінде кездеседі.
5. Ауадағы көзге көрінбейтін ұсақ су
тамшылары…..
6. Су суығанда….. және….. болады.
Мақал – мәтелдердің орнын дұрыс тауып, мағынасын түсіндір.
Су басынан ———- сұрауы бар
Сулы жер ———— арамдық жоқ
Судың да ———— бұзылады
Ағын суда ———— нулы жер

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Қосымша сұрақтар:

1. Не себепті тұз бен қант қасықпен араластырғанда тез ериді?

2. Не себепті мұз су бетінде батып кетпей қалқып жүреді?

3. Не себепті кейбір өзендердің табаны құмды болып келсе де, су жерге сіңіп кетпейді?

4. Көктем айында қар тегіс жерде ме, я болмаса орманды жерде тез ери ме? Не себепті?

5. Не себептен өзендер ұдайы ағып жатады? Неге ол таусылып қалмайды? Өзендерді толықтырып отыратын су қайдан келеді?

6. Судың үш агрегаттық күйін ата

6. Қандай жағдайда су бір күйден екінші күйге ауысады?

8. Судың ластану көзі неде?

9. Судың қасиетін ата.

10. Суда еритін заттарды ата.

11. Табиғаттағы судың рөлі қандай?

Әңгімені оқып, сұрақтарға жауап бер:

Аулада ойнап жүрген Ерлан шүмектен ағып тұрған судан:

— Сен қайдан келдің?- деп сұрайды. Су айтады:

— Алыстағы мұхиттан келдім,- деп. Ендігі жерде шөп үстіндегі шықтан сұрайды. Сен қайдан келдің?- дейді. Осы кезде шық:

— Мен сең — сең мұхиттан келдім,- дейді. Кешке қарай аула ішіне тұман түседі.

— Тұман қайдан келдің?- деп Ерлан одан да сұрайды.

– Мен де басқа сулар сияқты алыстағы мұхиттан келдім, — деп жауап береді. Үйдің жанында орналасқан газдалған су сататын жерден бір стакан су алып, оны ішпей тұрып одан да:

— Стакандағы көпіршіген су, сен қайдан келдің? – деп сұрайды.

– Егер сенсең досым, мен мұхиттан келдім,- дейді. Сонда Ерлан таң қалды. Мұздан, қардан, су тамшысынан, сорпадан, жаңбырдан, барлығынан сұрасаң да, «мен мұхиттан келдім» деп жауап береді.

a. Әңгімеде судың қандай күйі айтылған?

b. Судың қатты күйін қай жерден көруге болады?

c. Біздің шүмектен су қайдан келеді?

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

«Таңда да таста» әдісі

https://www.akavideos.com/watch?v=RAo-zw5U8gQ

«Таңда да таста» әдісі

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Су ресурстарының маңыздылығы

мақсаты (мақсаттары)

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Су ресурстарының маңыздылығы

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Көрші»

Мақсаты: әрбір қатысушының сол топтың бір мүшесі екендігін сезінуі, бір-біріне жылылық сыйлау.

Нұсқаулық:

Көршіңді оң жақтан құшақта,

Көршіңді сол жақтан құшақта.

Оң жақтағы көршіңе бір жымиып,

Сол жақтағы көршіңе бір жымиып,

Бүгінгі тренинг барысы,

Біз үлкен отбасы.

Жіпте жайылған фотосреттерді алып, түріне сай топтарға бөлінеді.

(Көршілер қимыл – қозғалыстар арқылы жаттығуды жасайды)

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Су кәдімгі сұйық зат деген күнде де, судың адам ойы жетпейтін таңғажайып қасиеттері жетерлік. Сол себепті Жаратылыстану, ішінде гидрология ғылымы талай замандар бойы суға назарын салып келеді. Су қабығы біздің планетамыздың 61 %- ын алып жатыр. бұл мәлімет адам тіршілігіндегі судың орны зор екендігін көрсетеді. Жалпы адамзат қабылдаған теория бойынша «алғашқы тіршіліктің өзі жерде емес, суда пайда болған». Мысал ретінде қарапайым зат алмасу, қоректену үрдістерін айтуға болады. Адам денесі 65% судан тұрады екен. Өсімдіктердің, жан — жануарлардың өсуінде, олардың қоректенуі үшін жүретін бтохимиялық реакциялардың барлығына днрлік су әсер етеді. Егер қолдағы бар сандық мәліметтерге жүгінсек, 1 кг бидай дәнін өсіру үшін шамамен 2 т, ал 1кг ет өнімі шығуы үшін 20т су жұмсалады екен.
Адам шамамен жылына 60т су ішеді, оған күнделікті тұтынатын 300 т суды қоссақ, 1 адамның қажетіне жылына 360т су қажет болып табылады. Техникалық өнеркәсіпте 1т аллюминий өндіру үшін 45 — 60т су кетеді, ал қағаз, мұнай өндіру сусыз іске аспайтыны бөәрімізге белгілі. Су ғаламшардың көптеген жерлерінде: мұхиттарда, өзендер мен көлдерде, мұздықтарда, жер астында да бар. Мысалы: жер тереңдігінің 1 шқ — ында 4 млн текше шақырым су сақталады екен. Атмосферадағы сулар әр шаршы шақырымда 20тоннадай су бу күйінде қалқып тұрады. Біздің планетамызды ғарыштан қарағанда су деп бағалауға болады. Ғалымдар біздің планетада 350млн текше шақырым су сақталады деп есептейді. Қазақ халқы суды қадірлеумен қатар оны тіршілік нәрі деп түсінген. Су бермеу, судан тарықтыру ең үлкен қылмыс деп саналған. Сондықтан жолаушылап келген адамға сусын берген. Қазақ халқы «Ей шырағым, ағып жатқан суды тегін деме, судың да сұрауы бар» деген екен. Адамзат өте ертеден — ақ суға табынған. Ертедегі грек мифтерінде Зевстің қызы Афродита сұлулық пен махаббаттың падишасы, теңіз көбігіне пайда болған деген аңыз бар. Мұсылман халқының қасиетті кітабы «Құранда» дәрет алу (аяқ, қол, бетті т. б жуу) және ғұсыл дәрет алу (толық денені жуу) туралы айтылған. Су қабығы біздің планетамыздың 61 %- ын алып жатыр. бұл мәлімет адам тіршілігіндегі судың орны зор екендігін көрсетеді. Жалпы адамзат қабылдаған теория бойынша «алғашқы тіршіліктің өзі жерде емес, суда пайда болған». Мысал ретінде қарапайым зат алмасу, қоректену үрдістерін айтуға болады. Адам денесі 65% судан тұрады екен. Өсімдіктердің, жан — жануарлардың өсуінде, олардың қоректенуі үшін жүретін биохимиялық реакциялардың барлығына дерлік су әсер етеді. Егер қолдағы бар сандық мәліметтерге жүгінсек, 1 кг бидай дәнін өсіру үшін шамамен 2 т, ал 1кг ет өнімі шығуы үшін 20т су жұмсалады екен. Адам шамамен жылына 60т су ішеді, оған күнделікті тұтынатын 300 т суды қоссақ, 1 адамның қажетіне жылына 360т су қажет болып табылады. Техникалық өнеркәсіпте 1т аллюминий өндіру үшін 45 — 60т су кетеді, ал қағаз, мұнай өндіру сусыз іске аспайтыны бөәрімізге белгілі.
Су ғаламшардың көптеген жерлерінде: мұхиттарда, өзендер мен көлдерде, мұздықтарда, жер астында да бар. Мысалы: жер тереңдігінің 1 шқ — ында 4 млн текше шақырым су сақталады екен. Атмосферадағы сулар әр шаршы шақырымда 20тоннадай су бу күйінде қалқып тұрады. Біздің планетамызды ғарыштан қарағанда су деп бағалауға болады. Ғалымдар біздің планетада 350млн текше шақырым су сақталады деп есептейді. Қазақ халқы суды қадірлеумен қатар оны тіршілік нәрі деп түсінген. Су бермеу, судан тарықтыру ең үлкен қылмыс деп саналған. Сондықтан жолаушылап келген адамға сусын берген. Қазақ халқы «Ей шырағым, ағып жатқан суды тегін деме, судың да сұрауы бар» деген екен. Адамзат өте ертеден — ақ суға табынған. Ертедегі грек мифтерінде Зевстің қызы Афродита сұлулық пен махаббаттың падишасы, теңіз көбігіне пайда болған деген аңыз бар. Мұсылман халқының қасиетті кітабы «Құранда» дәрет алу (аяқ, қол, бетті т. б жуу) және ғұсыл дәрет алу (толық денені жуу) туралы айтылған. Орыс халқы жас сәбидің жанын тазалау, шоқындыру кезінде суға шомылдырған.

Қолдану 8 минут  Постер жасату.

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар жаңа білімге сай оқулықты қолдана отырып өз түсінгендерін постерге түсіреді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

Постер жасату.

Оқушылар өз ойларын постерге жазып оқып береді.

2 минут

би билеу

«Ойнаймыз да, ойлаймыз»

1. Судың тұздылылығын өлшейтін өлшем қандай?

2. Дүние жүзіндегі ең үлкен, ең ұзын, ең енсіз бұғаздарды ата.

3. Мұхит суының тереңдігін өлшейтін құрал

4. Дүниежүзілік мұхиттың бөліктерін ата.

5. Жерорта теңізінің қайта қалпына келуі үшін қанша жыл қажет?

6. Аустралияда кеуіп қалған өзен арналарын не деп атайды?

Мақал — мәтелдерді аяқтау.

1. Судың кепкені…(тіршіліктің кеткені)

2. Суды лайлама,… (балығын шошытасың)

3. Су бергеннің сауабы бар,…(су төккеннің жауабы бар)

4. Су бар жерде…(өмір бар)

«Су экологиясы». Суды қорғау, үнемдеу тақырыбында өлең, сурет, эссе.

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

Оқушыларға жасырын суреттер таратылады, кімге балық түссе, сол алтын балық болады, оқушы алтын балықтың маскасын киіп, ортаға шығады. Басқа оқушылар оған сұрақтар қояды. Егер жауап бере алмаса топ мүшелері көмектесуіне болады.

«Алтын балыққа арналған аквариум» әдісі

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Дүниежүзілік мұхиттың Жаратылыстанулық жағдайы

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Дүниежүзілік мұхиттың Жаратылыстанулық жағдайы

5  минут

Топтарға бөлу.

Киімдер бейнеленген карточкалар ұсыну. Оқушылар таңдаған киімдерге сай топтарға бөлінеді.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Мақсаты: эмпатияны дамыту.

Нұсқаулық: «Сіздердің алдыызда қорапша тұр. Сол қорапшадан билет суыруларыңыз қажет. Ол билеттерде «Балалық шақ», «Балалық шақтан қызықты оқиға» билеті түссе, сол мұғалім өзінің балалық шақтан бастан өткізген қызықты оқиғасын айтып береді.

Талдау:

Өздеріңізді қалай сезінудесіз?

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

1. Неше мұхит бар?

2. Қандай құрлықтар аралығында орналасқан?

3. Мұхит суы ішуге жарамды ма?

Дүниежүзілік мұхит. Глобусты алып қарасақ, жер шарының көпшілік бөлігін су басып жатқанын көреміз. Ол Дүниежүзілік мұхит деп аталады. Дүниежүзілік мұхиттың үлесіне бүкіл Жер бетінің 3/4 бөлігі немесе 361 млн км2 тиеді.

Дүниежүзілік мұхит бөлек — бөлек аттары бар жеке мұхиттардан тұрады, бірақ олардың бәрі бір — біріне жалғасып жатыр.

Дүниежүзілік мұхиттың кез келген нүктесінен келесі нүктесіне құрлыққа аяқ баспай жетуге болады (жарты шарлар картасынан байқап көріңдер).

Мұхиттар мен теңіздер қоршап жатқан құрлықты материктер немесе континенттер деп атайды. Дүние жүзінде алты материк бар. Олар: Еуразия, Африка, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Аустралия және Антарктида.

Құрлықтың барлық жағынан су қоршаған шағын бөлігі арал деп аталады (картадан Гренландия, Мадагаскар, Исландия аралдарын табыңдар).

Құрлықтың су кеңістігіне терең сұғынып кіріп тұрған бөлігін түбек деп атайды (картадан Апеннин және Лабрадор түбектерін табыңдар).

Дүниежүзілік мұхит төрт бөліктен тұрады.

Тынық мұхит – Жер шарындағы ең үлкен (180 млн км2) әрі ең терең мұхит. Көлемі жағынан қалған үш мұхитқа парапар. 1520 – 1521 жылдары Ф. Магеллан дүние жүзін айналу саяхаты кезінде осы мұхитты алғаш рет жүзіп өтті. Жүзу кезінде ешқандай дауылға ұшырамағандықтан, саяхатшылар оған «Тынық мұхит» деген ат берді.

Мұхит пен құрлық аудандарының арақатысы

Тынық мұхит Солтүстік және Оңтүстік Американың батыс жағалауларынан бастап Еуразияның шығыс бөлігіне және Аустралия мен Антарктидаға дейінгі аумақты алып жатыр.

Тынық мұхитта бүкіл Дүниежүзілік мұхиттың ең терең жері – Мариан шұңғымасы бар, оның тереңдігі 11022 м.

Атлант мұхиты Тынық мұхиттан екі есе кіші (92 млн км2). Солтүстік және Оңтүстік Американың шығысынан бастап Еуразия мен Африканың батысына және Антарктидаға дейін барады.

Ол солтүстік полярлық аймақтан оңтүстік полярлық аймаққа дейін созылып кетеді. Атлант мұхиты арқылы батыс және шығыс жарты шарда орналасқан елдерді бір — бірімен жалғастыратын аса маңызды кеме жолдары өтеді. Мұхиттың өн бойы кеме қатынасына игерілген.

Үнді мұхиты оңтүстік жарты шардың едәуір бөлігін алып жатыр (65 млн км2). Бұл – ең жылы мұхит (жарты шарлар картасынан Үнді мұхитының қандай материктердің аралығында жатқанын анықтаңдар). Үнді мұхиты суының таза, көгілдірлігімен де ерекше көзге түседі. Өйткені оның оңтүстік бөлігіне құятын өзен аз.

Солтүстік Мұзды мұхит – мұхиттардың ішіндегі ең шағыны (14 млн км2). Ол Солтүстік Америка және Еуразия жағалауларымен шектеледі. Оның көпшілік бөлігін жыл бойы мұз басып жатады. Солтүстік Мұзды мұхиттың тағы бір ерекшелігі – ол басқа мұхиттарға қарағанда тайыз болып келеді. Материктердің шеті мұхит түбіне өтетін жерінде тереңдік 200 м — ден аспайды. Ол әсіресе Еуразия жағалауында жалпақ өңір құрайды. Мұхитта ірі аралдар көп.

2. Мұхит бөліктері. Мұхит бөліктеріне теңіздер, шығанақтар, бұғаздар жатады.

Теңіз – мұхиттың суының қасиеті мен жануарлар дүниесі жөнінен оқшауланып тұратын бөлігі. Теңіздер көбінесе құрлық жағалауында болады, бірақ кейде ашық мұхитта да кездеседі (мысалы, Саргасс теңізі, Фиджи теңізі). Әдетте, теңізді мұхиттан түбектер, аралдар немесе су астындағы жоталар бөліп тұрады.

Материкке сұғына еніп жататын теңіздерді ішкі теңіздер деп атайды (мысалы, Қара теңіз, Жерорта теңізі. Олар қай мұхиттың бөліктері болып табылады?). Материктердің маңында орналасқан теңіздерді шеткі теңіздер дейді. Шеткі теңіздерге – Еуразия жағалауындағы Баренц, Кара, Лаптевтер, Жапон, Охота, Шығыс Қытай және т. б. теңіздер жатады.

Шығанақ – мұхиттың немесе теңіздің құрлыққа сұғына еніп жатқан шағын бөлігі. Атлант мұхиты Солтүстік Америка жағалауындағы Гудзон, Мексика шығанақтарын, ал Үнді мұхиты Еуразияның оңтүстігіндегі Парсы шығанағын құрайды.

Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері бір — бірімен бұғаздар арқылы жалғасады. Бұғаз – екі жағынан материктердің немесе аралдардың жағалары қысып шектеп тұрған енсіз су айдыны. Бұғаздардың ені әр түрлі. Ені ең кең (950 км) және терең (5248 м) бұғаз – Дрейк бұғазы; ал ең ұзыны (1660 км) – Мозамбик бұғазы.

Ішкі теңіздер (Жерорта, Қара)

Теңіздер (Саргасс, Фиджи)

Шеткі теңіздер (Баренц, Кар, Охот, Жапон)

Мұхит бөліктері

Шығанақ (Гудзон, Мексика, Парсы)

Бұғаздар (Дрейк, Мозамбик)

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

1. Дүниежүзілік мұхиттың біртұтастығын қалай байқауға болады?

2. Сендер тұратын елді мекен ең жақын теңізден қандай қашықтықта орналасқан? Бұл қашықтықты карта бойынша өлшеңдер.

3. Қара теңізден бастап ойша Жер шарын айналып шығатын «саяхат» жасаңдар. Өздерің сол арқылы жүретін және жақынырақ өтетін мұхиттарды, теңіздерді, шығанақтарды, бұғаздарды, каналдарды атаңдар.

4. Еуразия материгінің жағаларындағы шеткі және ішкі теңіздерді атаңдар.

5,6 Қандай бұғаз екі теңіз бен екі мұхитты қосып, екі материкті және екі мемлекетті бөліп тұрады?

6. Мәтінде аталған теңіздерді, шығанақтарды және бұғаздарды кескін картаға жазыңдар.

8. Төмендегі мәліметтер негізінде «Мұхиттар» кестесін толтырыңдар.

Талдау

Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді. Жаратылыстанулық диктант берілелі:

1. Жер бетін жайлаған су…………………….. құрайды? (дүниежүзілік мұхитты)

2. Дүниежүзілік мұхит…………………. бөліктен тұрады?

3. Жер шарындағы ең терең мұхитқа………………… мұхитын жатқызамыз.

4. Дүниежүзілік мұхиттың үлесіне бүкіл жер бетінің ¾ бөлігі немесе……………….. млн км² тиеді.

5. Құрлықтың барлық жағынан су қоршаған шағын бөлігі………………… деп аталады.

6. Құрлықтың су кеңістігіне терең сұғынап кіріп тұрған бөлігін………………. деп атайды.

6…………….. – мұхиттың суының қасиеті мен жануарлар дүниесі жөнінен оқшауланып тұрған бөлігі.

8. Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері бір – бірімен…………………. арқылы жалғасады.

9. Дүниежүзілік мұхиттың ең терең жері -……………………….. шұңғымасын айтамыз.

10. Көлемі жөнінен ең шағын мұхит…………………………………………………

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

 әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

«АҚЫЛДЫҢ АЛТЫ ҚАЛПАҒЫ» әдісі арқылы оқу әрекетін ұйымдастыру.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

«Белгілер» әдісі

Бағалау парақшасы

«Белгілер» әдісі. Рефлексия парағы.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Дүниежүзілік мұхит суларының қасиеттері

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін : «Құттықтау хаттары арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды  құттықтау хаттарын  алып, 1,2,3 топтарға  бөлініп отрады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би

«Әнді жалғастыр!»

Мақсаты: қатысушылардың көңіл-күйін көтеру, жағымды эмоция туғызу.

Нұсқаулық: «Сіздерге бір өлеңнің 1 – жолын айтамын, ал сіздер келесі жолын айтасыз, ал келесі көрші топ 3-4 – жолын әнмен жалғастырады. Кейін жүргізуші басқа өлең бастағанда 3 – топ өлеңнің 2 – жолын айтады, ал 4 топ 3-4 жолын айтады. Ойын шеңбер бойынша жалғасады. Соңғы әннің соңы 2 жолын барлық топ орындайды».

1. «Әрқашан күн сөнбесін» (4 жол)

2. «Анашым» (4 жол)

3. «День рождения» (4 жол)

4. «Школный вальс» (4 жол)

5. «Жан досым» (4 жол)

Құттықтау хаттары арқылы топтарға бөлу.

«Әнді жалғастыр!»

Тренинг.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Дүниежүзілік мұхит суларының қасиеттері

 «Жариялау» әдісі

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша  өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар  алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

Дүниежүзілік мұхит суларының қасиеттері

Әр топқа деңгейлік тапсырмаларды тест түрінде  беріледі.

Топ жетекшілеріне топ мүшелерін бағалау үшін критерийлер беріледі.Оқушылар тест шешіп, критерий арқылы топ жетекшісі топ мүшелерін бағалайды, топ жетекшісін топ мүшелерінің бірі  бағалайды.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Салыстыру кестесі.

5 минут

Кері байланыс

3 минут

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, ағашқа жабыстырады.

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Мұхит суларының қозғалыстары

Күні:   

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

5  минут

Топтарға бөлу.

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

1-топ «Сары кәмпиттер»

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«Қызыл гүлім-ай» би

Тапсырманы орындаған әр балаға конфеттер беріп отырамын.

10 минут

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

1. Жаңа тақырыпты проблемалық сүрақтан бастау: «Толқын деген не?»

Мұхит суы әртүрлі күштердің әсерінен үнемі қозғалыста болады. Ең бірінші фактор – жел. Желдің әсерінен толқындар 10-15 м биіктікке көтеріледі. Толқынның элементтері: қыры немесе жалы, биіктігі,  табаны, ұзындығы. Толқынның суретін оқушы тақтаға салып көрсетеді. Толқынның күштілігін анықтайтын шкала туралы айтып өтеді.

2.  Кейін  «соқпа толқын», «цунами», «тайфун» ұғымына тоқталады. Оның пайда болу себептерін оқушылармен бірігіп фотосуреттер  (слаидтар)  арқылы  анықтайды.

Ашық мұхитта цунамидің биіктігі 1-2 метрден аспайды, ал жағалауға жақындаған кезде оның биіктігі бірден өсіп 20-30 м-ге жетеді. Цунами болар алдында су жағадан бірнеше жүзлеген метрге шегінеді, оның толқыны сағатына 800 км жылдамдықпен тарайды. Тынық мұхиттың Оңтүстік-Шығыс Азияға жақын бөлігінде жазда және күзде пайда болып, сұрапыл дауыл түрінде соғатын жер тайфун деп аталады. Оның әсерінен таудай толқын көтеріледі.

3.         Оқушыларға сүрақ: Толысу және қайту құбылысы туралы не білесіндер?

Толысу және қайту құбылысы туралы бейне материал көрсету.

Мұхит пен теңіздерде қайталап тұратын құбылыс – толысу мен қайту. Оны меңгеру үшін оның сызбасын пайдалану жөн.    Толысу мен қайту құбылысын талдау барысында оларды шаруашылыққа пайдалану мәселесі туралы сұрақ қою.

1.         Оқушылар оқулықпен жұмыс істеп  мұғалімнің қойған сұрағына жауап береді:

Осы жерде оқушылар толқынның элементтерін мұғалімнің тақтаға салған графикалық суреті арқылы айқындап меңгеру мақсатында дәптерлеріне сызып отырады. Бір оқушы  толкын суретін интерактивті тақтада суреттейді, оқушылар  суреттерін салыстырады.   Кейін оқушылар оқулық мәтінінен толқынның балдық шкаласы суретін тауып, толқынның күші 9 балдық шкаламен анқыталатынын өздері анықтап біледі.

2.         Цунами (жапонша цунами – қойнауындағы үлкен су) – теңіз түбіндегі жер сілкінулердің әсерінен пайда болатын сұрапыл жойқын толқын.

Цунами және оның пайда болуы мен әсерін оқушылар слаидтер арқылы көреді.

Мәтінді оқып, оны берілген суретпен салыстыра отырып, оқушылар өз ойларын сараптайды.

Соқпа толқын – теңіз жағасында пайда болатын толқын. Ашық теңізден сырғып жағаға жақындағанда толқынның төменгі бөлігі теңіздің түбіне үйкеліп, жылдамдығын баяулатады да, жоғарғы бөлігі одан төңкеріліп асып түсіп, жағаны ұрғылайды.

Тайфун (қытайша тай фын – үлкен жел) – Тынық мұхиттың Оңтүстік-Шығыс Азияға жақын маңында пайда болатын сұрапыл дауыл. Жапон, Филиппин аралдарына, Қиыр Шығыстың оңтүстік бөлігіне таралады.

«Сақина салмақ ойыны»

Балалар біз бүгін сақина салмақ ойынын ойнаймыз. Бұл ойынның бүгіінгі ерекшелігі кімнің   қолында сақина қалса менің сұрағыма жауап береді?

Оқулық,

мәтіндер.

10 минут

Талдау

«Ыстық орындық» орындық әдісі

(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.

Жаттығудың сипаттамасы:

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

«Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

2 минут

би билеу

Сабақты бекіту

10 минут

Графикалық органайзер: «Балық қаңқасы» диаграммасы

5 минут

Кері байланыс

3 минут

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Мұхиттармен байланысты апаттар

мақсаты (мақсаттары)

Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Мұхиттармен байланысты апаттар

уақыт

жоспарланған жаттығулармен қатар,

ескертпелерді жазыңыз)

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

3 минут

«Қызыл гүлім-ай» би

2-топ «Көк кәмпиттер»

3-топ «Қызыл  кәмпиттер»

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Мұхиттармен байланысты апаттар

Қолдану 8 минут  «Интервью» әдісі

Жалпыға арналған тапсырма:

Оқушылар тақырып аясында сұрақтар құрастырады. Сұрақтар тақтаға ілінеді. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.

«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.

«Интервью» әдісі

Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.

2 минут

би билеу

Мұхиттармен байланысты апаттар

Екі түрлі түсініктеме күнделігі.

Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:

Оқушылар кестемен жұмыс жасайды

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?